Takip Et

19.YÜZYILDA AYDIN VİLAYETİ VE KAZALARINDAN ORTAKÇI’DA TARIMA KISA BİR BAKIŞ -1 (ÜZÜM VE ZEYTİN TARIMI)

Geleneksel üzüm üretiminde en büyük amaç ticari olduğu kadar da üzümden elde edilen yüksek enerjiden yıl boyunca yararlanma isteği idi. Üzümler sofralık olarak taze tüketildiği gibi kurutularak kış tüketimi için de saklanırdı. Kuru üzümün Ortakçı mutfağında unlu mamullerde tatlandırıcı olarak da kullanıldığı bilinmektedir. Bunun yanında pekmez en önemli üzüm yan ürünlerinden birisi idi. Ticari olarak önemi bir yere sahipti. Bağbozumları sonrasında pekmez yapımı üzüm üreticisi aileleri günler ve haftalar boyu meşgul eden bir meşgale idi. pekmezin yanı sıra kısa sürede tüketilmesi gereken şıra da günü birlik içecekler arasında idi. Kış günlerinin enerji kaynağı olarak günbalı ve pekmez köftesi yapılırdı. Bu yan ürünler çocukların olduğu kadar tüm aile fertlerinin şeker ve enerji ihtiyaçlarını giderirdi. Ve Çanakkale Savaşı ve I.Dünya Savaşı yıllarında cephedeki askere Ortakçı’dan kuru üzüm gönderildiği bilinmektedir.

Üzüm kurutma ise çok uzun yıllardır bilinmekte idi. şeker yaygınlaşmadan önce bazı içeceklerde tatlandırıcı olarak kuru üzüm kullanılırdı.

Yaptığımız araştırmada Ortakçı ve çevresinde üzümün şarap olarak değerlendirildiğine dair herhangi bir bilgiye rastlamamaktayız. Yine üzümden sirke yapımı da yok denecek kadar az olmuştur.

1882 yılında demiryolu Ortakçı’ya ulaşana kadar yakın pazarlara ve aile içi tüketimde kullanılan üzüm için bu tarihten sonra uzak pazarlara ve ihracata katılma şansı ortaya çıktı.1887–1892 yılları arasında trenle yüksek oranda üzüm İzmir’e sevk edilmiştir. Kayıtlarda 1888 yılında Ortakçı tren istasyonundan sevk edilen üzüm miktarı 7 bin kantar civarındadır.

Zeytin ağacının insanlık tarihindeki yeri tam olarak bilinmemekle birlikte yapılan çeşitli arkeolojik çalışmalar, zeytinin tarihi hakkında aydınlatıcı bilgiler vermektedir. Bu konuda eldeki en eski veri, Ege Denizi'nde Santorini adasında yapılan arkeolojik çalışmalara dayanmaktadır. Bu çalışmalarda 39 bin yıllık zeytin yaprağı fosilleri ortaya çıkarılmıştır. Kuzey Afrika'da Sahra bölgesinde gerçekleştirilen arkeolojik araştırmalarda ise M.Ö. 12 bin yılına ait zeytin ağacı bulgularına rastlanmıştır. Kültürel anlamda zeytin yetiştiriciliği M.Ö. 6000 yıl kadar önce başladığı bildirilmektedir. Mısır’da M.Ö. 2600 yıllarına ait zeytin ve zeytinyağı üretimine dayanan sağlam bulgular vardır. Diğer yandan Hatay ve Mardin illerinde zeytinin bilinen en eski kalıntılarına rastlanmıştır. Bu husus tarih uzmanlarının "Zeytinin Anavatanı Anadolu'dur" yargısını kuvvetlendirmektedir (170).

 

Batı Anadolu Beylikleri ile İtalyan şehir devletleri arasındaki sabun ticareti ise XIV. yüzyılın başlarında Girit ile Fethiye arasında sabun ticareti yapan tacirlerin faaliyetleri ile başlamıştı. Örneğin Kandiyeli noter Pietro Pizolo’nun 1300 yılına ait raporları Fethiye’de Giritlilerin idaresindeki bir şirketten ve Türkiye’ye önemli miktarda sabun satmak için gelen Giritli bir tüccardan bahsediyordu (Zachariadou, 1983: 4, 172 n. 728). Pegolotti de Batılı tacirlerin Ayasulug’a getirdikleri mallar arasında sabunu da kaydediyor ve sabunun Ayasulug’da şarap ile birlikte iltizama verilen iki üründen biri olduğunu belirtiyordu (171).

 

O dönemde en fazla sabun üreten merkezler ise Midilli ve Girit Adaları, Ayvalık, Edremit, Kemer Edremit, İzmir, Aydın, Kızılcatuzla, Yunda Adası ve Urla'ydı (172).

 

Aydın kazaları içinde Çine en yüksek miktarda zeytin üreten kaza idi.1844-1845’li yıllarda Çine’de en fazla yetiştirilen meyve 489 hanede 14531 sak ile zeytindir. Zeytincilik sadece Tatar Memişler köyünde yapılmamaktadır. En fazla zeytin kaydının olduğu defter 120 hanede 4242 sak ile Çine dışında toprağı olanlardır. Onu, 28 hanede1563 sak zeytin ile Kahraman köyü izlemektedir ( 173).

 

1909 yılında Aydın Vilayetindeki zeytin ağacı adedi 9.225.095 adettir. Bu sayı Osmanlı Devleti toplamının % 47,1’ni oluşturmaktadır. Bu ağaçlardan alınan zeytin miktarı yine ülke üretiminin yarısına yakın bir kısmını, % 48,8’ini vermektedir 242. 1913 yılında Aydın Vilayetindeki zeytinlik alanı 395.770 dönüm (% 34,4) ve bu alandan alınan zeytin miktarı ise 68.174 ton ile ülke üretiminin % 40,9’unu oluşturmaktadır (174).

ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.