“1980 yılı Genel Tarım Sayımı sonuçlarına göre Türkiye, toplam 3.650.910 tarım işletmesine sahipken, 1991 Genel Tarım Sayımı sonuçlarına göre toplam işletme sayısı 4.068.432 dir . Türkiye’de tarımsal yapının iyileştirilmesi hedefindeki temel unsur işletme büyüklüğü kavramında aranmaktadır. Türkiye’de mevcut tarım işletmelerini belirli büyüklüklere getirdiğimiz takdirde kırsal alandaki tarım işletmesi sayısı bir ailenin, yıllık geçimini ( 4.2 Milyar TL gelir) sağlayacak işletme büyüklüğü kuru tarım alanlarında asgari 200 dekar, sulu tarım alanında asgari 100 dekar olması zorunluluğu vardır. Türkiye’nin sulanan tarım alanı yaklaşık 4.5 milyon hektardır. Sulu tarım alanında 450 bin işletme, yaklaşık 22,5 milyon hektarlık kuru tarım alanında ise 1 125 bin işletme olmak ¸zere Türkiye’nin toplam 1 575 bin tarım işletmesi olması gerekmektedir. Bu işletmelere, örtü altı ve diğer tarımsal faaliyetler yapan 425 bin işletme ilave edildiğinde, Türkiye’nin olması gereken tarım işletmesi sayısı 2 milyon olarak hesaplanmaktadır.”
“İşletme büyüklüğü dikkate alındığında, Türkiye’deki tarım işletmelerinin büyük çoğunluğunun küçük işletmelerden oluştuğu gözlenmektedir. İşletme sayısındaki artışa bağlı olarak işletme büyüklüğü zaman içerisinden azalmaktadır. 1987 yılında Avrupa Topluluğunda ortalama işletme büyüklüğü 14,1 hektar iken, Türkiye’de 1980 yılında 7,7 hektardır. 1991 Genel Tarım Sayımı sonuçlarına göre bu rakam 5,7 hektara inmiştir. 1973-80 döneminde Türkiye’de işletme sayısı % 8,9 ve 1980-91 döneminde % 15 oranında artarken, Avrupa Topluluğu'nda 1975-85 döneminde % 14,6 oranında bir azalma göstermiştir.”
“Gelişmiş ¸ülkelerde işletme sayısı azalıp, ortalama işletme büyüklüğü ¸ artarken, Türkiye’de işletme sayısının artışına bağlı olarak ortalama işletme büyüklükleri azalmaktadır. Bu küçülme Türkiye’de gelişmiş ¸ülkelerdeki yapılanmanın aksine bir durumu göstermektedir.”
“İşletmelerin arazi varlıklarına bölgeler bazında bakıldığında, arazi dağılımının bölgeler içerisinden de dengesizlik gösterdiği anlaşılmaktadır. 0,1-1,9 hektar arasında toprağa sahip işletmeler sayı olarak ağırlıktadır. Bunların sayı olarak oranı ise 1/4 ile 1/2 arasında değişmektedir. Türkiye işletmelerinin arazi varlığı hem bölgeler içinde, hem de bölgeler arasında büyüklük bakımından oldukça ˆnemli farklılıklar göstermektedir. 1991 Genel Tarım Sayımı Sonuçlarına göre işletmelerin % 2,5íi topraksız olmak ¸zere, % 67,9'unun 5 hektardan, % 85,4í¸n¸n ise 10 hektardan daha az araziye sahip olduğu görülmektedir. Toprakların % 22,1íi 5 hektar ve % 42'si ise 10 hektardan az araziye sahip işletmelerin elindedir. Toplam sayının % 36,5íini oluşturan 1,9 hektardan az araziye sahip işletmeler işlenebilir alanların % 5,6'sını tasarruf ederken, % 0,9íunu oluşturan 50 hektar ve daha fazla araziye sahip işletmeler işlenebilir alanların % 17,1'ini elinde bulundurmaktadır. 0,1-1,9 hektar araziye sahip işletmelerin ortalama arazi varlığı 0,85 hektar olup, bu değerleri teknik ve ekonomik anlamda işletme saymak oldukça güçtür. Kuşkusuz; işletmelerin sahip olduğu arazinin miktar olarak azlığı ya da çokluğu tek başına işletmenin büyük veya küçük olduğunu göstermeye yetmez. Arazinin bulunduğu bölge, ekolojik koşullar, kullanılan tarım tekniği, yetiştirilen ¸ürünler ve toprağın verim gücü¸ gibi etmenler de işletmenin arazi varlığı ile birlikte düşünülmesi gereken konulardır. örneğin, Akdeniz sahil kuşağında bulunan ve pazar değeri yüksek olan ¸ürünlerin yetiştirildiği 4 hektar araziye sahip işletme, Doğu Anadolu ya da İÁ Anadolu Bölgesinde bulunan 30 hektar kuru araziye sahip işletmeden ölçek olarak daha büyük olabilir. Bu nedenle işletmelerin arazi büyüklüklerinin coğrafi bölgeler itibariyle incelenmesinde yarar vardır.”
“Toplam işletme sayısının % 67,88'ini oluşturan 5 hektardan küçük işletmeler işlenen alanların % 6,1'ine sahipken, % 2,5íini oluşturan 100 hektardan büyük işletmeler işlenen alanların % 22,12'sini elinde bulundurmaktadır .”
“ Bir başka açıdan bakıldığında 0,1-1,9 hektar arası araziye sahip işletmelerde ortalama arazi varlığı 0,85 hektar iken, 100 hektardan fazla araziye sahip işletmelerin ortalama arazi varlığı 201,13 hektardır.”
“ Türkiye’deki tarım işletmeleri AB ülkeleri işletmeleri ile karşılaştırıldığında şu sonuçlar gözlenmektedir. İngiltere’de toplam alanın % 1,8íi, Fransa’da % 5,6ísı, Almanya’da % 13,3í¸ 10 hektardan küçük işletmeler tarafından işlenirken, Türkiye’de toplam alanın % 85,41'inin bu tip işletmelerden oluşması, küçük ölçekli işletmelerin Avrupa’daki gelişmiş ülkelerden çok daha yaygın olduğunu göstermektedir.”
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.