Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından 2017 Mayıs ayında yayınlanan kooperatifçilik raporunda günümüzde faaliyet gösteren tarım satış kooperatiflerinin durumunu içeren metni okuyucularımızın bilgisine sunuyoruz:
“Türk kooperatifçiliğinde geçmişi en eski olan, örgütlenme seviyesi yüksek ve faaliyetleri bakımından uygulamada etkin olan kooperatiflerin başında tarım satış kooperatifleri gelmektedir. Tarım satış kooperatiflerinin geçmişi Osmanlı dönemine kadar uzanır. 1914 yılında kurulan kooperatif, Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı ilk tarım satış kooperatifi olarak bugünkü tarım satış kooperatiflerinin temelini oluşturmuştur.
Tarım satış kooperatif ve birlikleri, 1935 tarihli ve 2834 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanunla yasal zemin kazanmıştır. 2834 sayılı kanun referans alınarak 1937 yılında hazırlanan ana sözleşmelerle tarım satış kooperatifleri birlikler halinde örgütlenmişlerdir. 2834 sayılı kanun, 2000 yılında yürürlüğe giren 4572 sayılı tarım satış kooperatif ve birlikleri hakkında kanun tarafından yürürlükten kaldırılmıştır.
Tarım satış birliklerinin bir kısmı üzüm, incir, fındık, tiftik, gül, koza, pamuk, zeytin, zeytinyağı gibi faaliyet konusu tarımsal ürünlerin adıyla tüzel kişilik kazanmışken, bazıları da Antalya, Çukurova, Marmara, Karadeniz, Trakya gibi bölgesel isimleri unvanında kullanarak faaliyette bulunmaktadır. Sayıları bir dönem 17 olan tarım satış kooperatif birliklerinden Taskobirlik, Kayısıbirlik ve Güneydoğubirlik tasfiye sürecine girmiş, 2000 yılında kurulan Gapbirlik ise hiç faaliyete geçememiştir.
Geçmişte yarım milyondan fazla üreticiye hitap eden tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin son yıllarda ortak sayısında önemli azalmalar meydana gelmiştir. Bunun nedeni 4572 sayılı kanunda 2013 yılında yapılan değişikliklerin ardından 3 birliğin (Güneydoğubirlik, Kayısıbirlik, Taskobirlik) tasfiye haline girmesi ve tüm birliklerin 2014 yılında yürürlüğe giren yeni ana sözleşmelerin de gereği olarak aktif olmayan ortaklarını ortaklıktan çıkarmasıdır.
2016 yıl sonu itibarıyla ülkemizde faal tarım satış kooperatifi sayısı 306, birlik sayısı 13, ortak sayısı 323.596’dır.
Ülkemizde 2016 yılında bir birlik bünyesinde bulunmayan bağımsız tarım satış kooperatifleri ile birlikte 323.596 üreticiyi temsil eden 306 tarım satış kooperatifinin bulunduğu görülmektedir. Tarım satış kooperatif birliklerinden kooperatif sayısı ve ortak sayısı en fazla olan birliğin Fiskobirlik olduğu (50 kooperatif ve 143.496 ortak), Trakyabirlik (37.212 ortak), Marmarabirlik (29.946 ortak), Karadenizbirlik (24.639 ortak) ve Tariş Zeytin Birliği’nin (22.318 ortak) ortak sayısı büyüklüğüne göre Fiskobirlik’i izlediği görülmektedir. Genel ortak sayısı azalışında özellikle Fiskobirlik, Trakyabirlik ve Tariş Pamuk Birliği’nin anasözleşme esasları çerçevesinde yaptıkları ortak güncellemeleri etkili olmuştur. Ayrıca, 9.066 kişinin ortak olduğu 17 bağımsız tarım satış kooperatifi de kendi alanlarındaki faaliyetlerine devam etmektedir.
Tarım satış kooperatif ve birlikleri kuruluş amaçları gereği ortaklarına tarımsal girdi temin ederken, ortaklarının ürünlerinin ham veya işlenmiş olarak pazarlanmasını da sağlamaktadırlar. Ortaklarının girdi taleplerini karşılamak ve satın aldığı ürünleri muhafaza etmek ve işlemek için kuruluşunun ilk yıllarında sınırlı yatırımlar yapan tarım satış kooperatif ve birlikleri, 1960’lı yıllarla birlikte tarımsal destekleme politikası içinde önemli bir araç olarak görülmüş ve devlet adına destekleme alımları yapmakla görevlendirilmiştir. Bu dönemden sonra tarım satış kooperatif birlikleri devlet destekleri de kullanarak yatırımlar yapmış ve günümüzdeki sanayi tesislerine kavuşmuşlardır.”
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.