Aralarında neredeyse bir yüzyıl boyu kuru incirin ekonomisine yön verecek olan yabancı tüccarların, özellikle İngilizlerin İzmir’e yerleşmeleri tarihi bir süreç içinde gerçekleşmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu, İngilizlere ilk dış ticaret iznini 1579 yılında verdi. İzmir ekonomik ve sosyal yönden 4 bölüme ayrılmıştı. Şehrin en gözde yerlerinde ticaret erbabı Yahudiler bir mahallede, başka bir mahallede Ermeni vatandaşlar oturuyordu. Türklerin sayısı uzun yıllar nüfusun 1/3 ü geçemedi, bu anlamda halk tarafından, gâvur İzmir adı ile anılmasına sebep oldu. Rumlar bakkal işleri, sokak satıcılığı, nalbant, ticaret ve komisyonculukla uğraşıyorlardı. Yahudiler parasal işlerle uğraşıyorlardı(132).
1809 Yılında Çanakkale de yapılan anlaşma ile İngilizlerin o zamana kadar kazanmış oldukları ayrıcalıklar tekrar onaylandı. İngiltere Osmanlı Devleti nezdinde en çok müsaadeye mazhar devlet niteliğine kavuştu. Bu amaçla İzmir de ilk şirket, 1811 yılında Whittal ve ortakları Lee ve Barker Aileleri tarafından kuruldu.1827 Yılında Fransa’dan gelen Chornaud ve Lafontane Aileleri İzmir’e yerleşti.1840 Yılında İzmir’de ticaret evlerinin sayısı 35 oldu. Whittal Şirketi Anadolu’nun köşelerinde 48 şube açtı. İngilizler bu dönemde ticari işlerini Rum ve Ermeni vatandaşlarımız aracılığı ile yürütmeye başladı. Onların aracılığı olmadan mal ithal edilmedi. Emperyalizm yarı sömürge ülkede önce işbirlikçiler bulmak zorundadır(133).
1849 yılında İzmir’de 202 olan İngiliz tüccarların sayısı 1855’de 919’a ve 1856’da bin 61’e yükseldi. Hemen hemen tümü ihracat ve ithalatla uğraşan bu İngiliz tüccarları bütün mallarını İngiltere’den getiriyorlar ve kendi ticaret evleri aracılığıyla Rum ve Ermeni komisyonculara devrediyorlar ve yine bu komisyoncular aracılığıyla da ihraç edecekleri tarımsal ürünleri satın alıp ülkelerine gönderiyorlardı(134).
İzmir’de 1850 yılında 20 değişik ülkenin tüccarları büyük ticarethaneler kurdular. Bu ülkelerin 17’si şehirde konsoloslular açtı. Rum, Avusturyalı ve Fransız tüccarlar kendi gemicilik şirketlerinin uyguladığı düşük taşıma ücretleri dolayısı ile diğer tüccarlardan daha avantajlı duruma geçtiler. Osmanlı devletinde tüccar sayısı 1849 da 202 iken 1856 da 1061 oldu(135).
1850–1870 Yılları arası: Bu dönemde, İzmir’deki İngiliz tüccarlar İngiltere ile olan ticaretini tümüyle tekellerine aldılar. Bu durum İngiltere’ye büyük bir avantaj sağladı. İngiltere’den ithal ettikleri malları istedikleri aracıya vererek satmaya başladılar. Mal alamayan ve satamayan azınlık tüccarlar iflas ettiler. İşbirlikçi Burjuvazinin belini kırdı. Bazı azınlık tüccarlar, İngiltere’ye, Fransa’ya göç ederek işlerini yürütmeye çalıştılar(136).
O tarihlerde İzmir’de kurulan ve faaliyet gösteren yabancılara ve Levantenlere ait şirketlerin önemlileri şunlardı:
* Smyrna Vineyards And Brandy Distellery Co.Ltd.
* Smyrna Dried Fruit İmportest Association Ltd.
* Asia Minor Tobacco Ltd
* Otoman Cotton Co. Ltd.
* Asia Minor Co. Ltd.
* Smyrna Fig Pakers Ltd.
* Otoman Oil Co.Ltd.
* Levant Trading Agency Ltd.(137).
Bu şirketleri inceldiğimizde tamamının Batı Anadolu’nun tarım ürünleri olan kuru meyve, tütün, pamuk, incir ve zeytinyağı ticareti ile uğraştıklarını ve bu ürünleri batıya ihraç ettiklerini görmekteyiz.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.