Tarımda üretici açısından en önemli risk ve başarısızlık unsuru ürün fiyatlarıdır.
Ürünün katma değersiz satışı üretici açısında dezavantaj yaratırken tarımsal ürün ve gıda pazarlama zinciri içerisinde yer alan (tüccar,komisyoncu,toptancı hal esnafı,aracı,market,pazarcı) için kolay kazanç kapısı olmaktadır.
Bu durumda üreticinin katma değer kazanmış ürüne yönelmesi tek çşart olarak karşımıza çıkmaktadır.
“Bahçe ürünlerinde değer zinciri üretimden önceki aşamalardan, üretimden, hasat sonrasına, satışa kadar olan tüm sürecin başarılı bir biçimde yönetilmesiyle ürünün değerinin artmasına ve rekabet üstünlüğüne hizmet etmektedir. Değer zincirinde değerin arttırılması emeğin düşürülmesiyle maliyetin de düşmesi şeklinde değil, ürün farklılıklarının ön plana çıkarılmasıyla, üretim yöntemlerinin modernizasyonu ile verimi yüksek, iklim değişikliğine dayanıklı, raf ömrü uzun çeşitlerin geliştirilmesiyle, arazi toplulaştırması ileretim alanlarının arttırılması ve modern sulama teknolojilerinin kullanılması sonucunda sulama, gübreleme, ilaçlama, enerji ve işçilik masraflarının azalmasıyla, ürünlere verilen devlet desteğini yükselterek maliyetlerin düşürülmesiyle ve çiftçilere verilen desteklerin sürekliliğinin sağlanmasıyla gerçekleştirilebilir.”
Konunun iç Pazar ve küresel pazarlar olarak iki açıdan ele alınması gerekmektedir.
“Günümüzde küresel rekabet giderek artarken, rekabet anlayışı da değişmektedir. Daha önce tek bir işletme çatısı altında gerçekleştirilen üretim süreçleri artık birden fazla yerde yürütülebilmekte, üretimde uzmanlık alanları oluşmaktadır. Böylece değer zincirinin farklı aşamalarının farklı coğrafyalarda konuşlanması mümkün olabilmektedir. Küresel değer zincirinde; herhangi bir ürün için değer üretimi süreci genellikle sadece tek bir ülke üzerinde yerleşimle sınırlı kalmamakta, üretim süreci pek çok alt aşamaya ayrılarak farklı ülkelerde yerleşik kuruluşların da dahil olduğu bir iş bölümü bağlamında bütün dünya coğrafyası üzerine yerleştirilebilmektedir. Bazı kuruluşlar, kontrol ettikleri bir değer zinciri sürecini parçalayarak, kendilerine bağlı başka kuruluşlar arasında ya da kendi tedarikçi konumundaki kuruluşlar arasında, ülke içinde yahut uluslararası düzeyde dağıtabilmektedirler.”
“Gelişmekte olan ülkelerde artan gelir nedeniyle katma değeri yüksek gıda ürünlerine talep hızla artarken, gelişmiş ülkelerde farklılaştırılmış, gıda güvenliği sağlanmış kaliteli ürünlere talep artmaktadır. Çiftçilerin zincirde yaratılan değerden aldığı pay ise giderek azalmaktadır. Bu sadece gelişmekte olan ülkelere özgü bir durum değildir. Gelişmekte olan ülkelerde tarımın parçalı yapısı, örgütsüz çiftçilerin pazarlık güçlerinin olmaması durumu daha da ağırlaştırmaktadır. Küçük üreticileri koruyucu tampon kuruluşların liberal politikalar sonucu ortadan kaldırılması küçük üreticilerin zaten az olan piyasa gücünün iyice ortadan kalkmasını hızlandırmaktadır. Önceleri devlet tarafından sağlanan hizmetlerin yabancı şirketlerce sağlanması, ürünlerden elde edilen değerlerin daha az bir bölümünün ürünün üretildiği ülke içerisinde kalmasına yol açmaktadır (Alemdar, 2008).”
“Değer zincirinin kapsadığı süreçlerin tümü etkin bir şekilde uygulanabilseydi ve zincirin kapsadığı süreçler geliştirilebilseydi, geçmişte yaşanan gıda krizlerinin olumsuz etkileri daha az hissedilebilecekti.”
“FAO, Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler gibi kurumlar, gıda fiyatlarındaki artışların tarımsal ürünlerin arz ve talebinde meydana gelen değişmelerden kaynaklandığını belirtmektedir. Küresel ısınmayla ilişkili kuraklık, sel gibi iklimsel felaketler nedeniyle bazı bölgelerde bazı ürünlerin yetiştirilemez hale gelmesi, arzı etkilemektedir.”
“Ar-Ge aşaması değer zincirinin ilk aşamalarından biri olmalıdır. Ürün çeşitliliği müşteri memnuniyetidir ve değer zincirinde Ar-Ge aşamasında yer almalıdır. Araştırma enstitüleri ve çiftçinin etkin iletişiminin, demonstrasyonlar ve çeşitli yayım faaliyetleri ile artırılması gerekmektedir. Bu yolla Ar-Ge faaliyetleri ve yenilikler çiftçilere daha çabuk ulaştırılabilecektir.”
Kaynak: Salih Gökkür-Zerrin Çelik, Meyve ve Sebze Ürünlerinde Küresel Değer Zinciri, VII. Bahçe Ürünlerinde Muhafaza ve Pazarlama Sempozyumu, 04-07 Ekim 2016.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.