Elimizde bulunan Kuyucak Temettüat defterlerinin sayısı 11’dir.
Ve bu defterlerde Kuyucak kazasının 5 mahalle ve 6 köyde oturan kişilerin kiraya vermedikleri, sakin oldukları haneler hariç gelir getiren bütün tarla, bağ, bahçe, bostan, hayvan, değirmen, depo, dükkân ve kiraya verilen haneler gibi mülklerinden elde ettikleri gelirler ile zanaat ve ticaret erbabının yıllık gelirlerinin kaydedilmesi hedeflenmiştir.
Kuyucak kazasında ikamet eden ahalinin senelik ne kadar aşar verdikleri ve vergi vermeyen kişilerin vermeme sebepleriyle kaydedilmiştir.
Bu bilgilerin her köyde ve mahallede hane hane kayıt altına alınmasının ardından defterler, sayımı yürüten imam ve muhtar, tarafından mühürlenerek sonuçlandırılmış, sayımı denetleyen mukayyit, ziraat müdür vekilinin veya kaza mukayyidinin mühürleriyle nihayete erdirilmiştir.
Vergiler kuruş ve para cinsinden yazılmıştır. Hububat ziraatından (buğday, arpa, mısır vb.) alınan aşar vergisi aynî tahsil edilmesine rağmen, bunun kuruş karşılığı da belirtilmiştir.
Gelirler kısmında hanenin elde ettiği yıllık gelir, hâsılat-ı senevîsi ibaresiyle yazılmıştır. Bazı defterlerde iki yılın toplamı verilirken bazılarında tek yıllık hâsılatlar yazılmıştır.
Hane reisinin isminin hemen üstünde hane ve numara yazılmış ve altlarına rakamlar konulmuştur. “Hane” altında yazan rakam yapılan kaydın defterdeki kaçıncı hane olduğunu, “Numara” altında yazan rakam ise kaçıncı aile olduğunu göstermektedir.
Bu satırların üzerine hane reisinin mesleği veya mesleksiz olduğu ve durumu belirtilmiştir.
Kişinin isminin ardından “….’nın emlâki ve varidatı ve temettüatı” diye yazılıp, bunun üst kısmında yazılan vergiler, bu satıra yatık şekilde yazılmıştır.
Satırın altında ise şahsın bütün mal varlıkları ve yıllık gelirleri yazılmıştır. Sıra ile önce gayrimenkuller yazılmıştır. Şahsın tarlası, bağı, bahçesi, ekili ve nadasa bırakılan arazisi, dutluk/böceklik, cehrilik adıyla hususi bir kısım arazileri, bu arazilerin dönüm olarak miktarı ve 1844 yılı gerçek geliri ile 1845 yılı tahminî geliri alt alta yazılmıştır.
Kişinin sahip olduğu hayvanlar, ziraatla uğraşmıyorsa uğraştığı meslekten elde ettiği gelir kaydedilmiştir. Kayıt işlemi bitmeden zuhurat ve mesleki geliri ibaresiyle gelir toplamı verilmiştir. En son olarak da toplam çizgisinin altına, “mecmu ’undan bir senede temettü atı” ibaresi ile toplam hâsılatı yazılmıştır.
Kuyucak Kazası Temettüat Defterleri her köy ve mahalle için ayrı ayrı tutulurken Evsat Mahallesi, Aydın zade mahallesinin defterinin 30. Sayfasından sonra yazılması şeklinde tutulmuştur.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.