Tarihte Aydın’da incir üretimi ve son 95 yılda incir piyasaları-10

İncir ticaretinin kaymağını yerli Rum, Yahudi ve Ermenilerle beraber İzmir’e yerleşmiş ihracatçı yabancı uyruklular yemekteydiler.
İlhan Tekeli bu konuda en önemli rolü oynayan aile ve şirketlere işaret etmektedir:
“Bu tür şirketlerin en ünlülerinden olan ve İzmir’in en önemli Levantenlerinden Giraud ve Withall ailelerinin denetlediği “The Smyrna Fig Packers Ltd” şirketi Batı Anadolu’da incir üretim, işleme ve pazarlamasında hemen hemen tek söz sahibiydi.”
Genç tarihçi arkadaşımız Hilmi Anaç ise;
“1895 yılına ait Fransız ticaret göstergelerinde, İzmir  Kemeraltı’da bulunan Vezirhan Bedesteninde Albert Aliotti, Abdurrahman Hanı’nda Kevork Halepliyan, Yemiş Çarşısı’nda Ernest Magnifico, Halim Ağa Çarşısı’nda Nicol Axarli gibi tüccarların adı geçmektedir” tespitinde bulunmaktadır.
ADÜ Tarih Bölümü Öğretim üyesi Doç.Dr Günver Güneş ise;
“İzmir’de çok sayıda bulunan incir depolarının sahipleri Yahudi ve Rumlar idi. Gerçekte ise Nazilli ve Aydın’da yerleşik Rum ve Yahudilerin ve az sayıdaki Ermeni tüccarın incir ticaretinin kaynağında yer aldıkları gerçeği de mevcuttu. Nazilli ve Aydın’daki Rum ve Yahudi tüccarlar incir üreticisinden dökme olarak aldıkları incirleri, İzmir’deki depolara aktarmak ve ilk kârı kazanma konumundaydılar. Trenle taşıma başlayıncaya kadar İzmir’e yol alacak deve kervanlarının düzenlenmesi işini de bu taşra tüccarları üstlenmekteydi.
Anılan süreçte (XIX. Yüzyılın ikinci yarısı), İngiliz, Fransız, Alman tüccarlar arasındaki yarışta, Rum ve Ermeni azınlıklar da yer almıştır. Önceleri, İngiliz, Fransız vs. tüccarların işlerinin yürüten, bir anlamda aracılık yapan bu gruplar, zamanla palazlanarak, hem anılan tüccarlar adına, hem de kendi hesaplarına ticaret yapmaya yöneldiler. İşbirlikçi ticaret burjuvazisi olarak nitelendirilebilecek bu grup, bölgeyi yakından tanımalarından yörenin gelenek ve göreneklerini ve dilini bilmelerinden yararlanarak söz konusu dönemde gelişti ve güçlendi.1893’e gelindiğinde; Aydın’da hem kendi hem de İngilizler hesabına iş gören 34 Rum ve Ermeni tüccar vardı. Bu tür aracı ve işbirlikçi tüccarların sayıları İzmir’de 97, Tire’de 12, Nazilli’de 9, Ödemiş’te 5 idi
Bunların en tanınmışları ise;
Aydın’da Esfençoğulları ile Aleko Yorgiyadis; Sabuncu Levi, Andonaki, Hristo, Miltiyadi, Bohor;
Nazilli’de Dino Apostolido, Andrea Maloğlu, Mihael Borinno, Yusuf İsrail, Salamon, Abuvaf, , Corci (Yorgo) Mavrapulo, Papadopulo Efendi, Abbas;
Köşk’te Kabay
Ortakçı’da Pellis,Andon,Sabuncuoğlu,Vasil.
Bunların yanında, Aydın ve Nazilli çevresinde Yorgo Cacaupulos, Cahidjioğlu, Ianopulos, Psamas gibi tüccarların isimleri geçmektedir.”
Bunun yanında İzmir-Aydın demiryolunun ekonomiye getirdiği ek fırsatlardan yararlanan yine bu kesim olmaktaydı. Balatçık(Ortaklar)dan başlayarak Ortakçı(Burhaniye)ya kadar demiryolu boyunca yeni tüccarlar ve komisyoncular türemişti. Yunanistan Krallığı’nın 1826’dan itibaren nihai milli hedef olarak geliştirdiği “Anadolu’nun işgali” planı gereği pek çok varlıklı ve tüccar sınıfından Yunanlı Ege Adalarından ve kıta Yunanistan’ından Batı Anadolu’ya zikredilen demiryolu hattı boyuna yerleşmişti.