Yeryüzünün çöl ve kutup gibi istisna bölümleri gibi bazı alanlar dışında kalan coğrafyaların önemli bir bölümünde tarım yamak mümkündür.
“Dünya yüzeyinin yaklaşık 13 milyar hektarı karalarla kaplı olup, bunun yüzde 37’sine tekabül eden yaklaşık 5 milyar hektarını tarım arazileri oluşturmaktadır. Söz konusu tarım arazisi varlığının kullanım şekline göre dağılımına bakıldığında; yaklaşık 1,5 milyar hektar alanda tarla bitkileri yetiştiriciliğinin yapıldığı, yine 1,5 milyar hektarda çok yıllık bitkilerin dikili bulunduğu görülmektedir. Geriye kalan 2 milyar hektar alan ise çayır ve mera şeklinde değerlendirilmektedir”. (*)
Türkiye’de tarımsal üretim amaçlı kullanılan arazilerin yaklaşık 21,4 milyon hektarı işlenen tarım arazisi olup, 3 milyon hektar alan meyve bahçeleri ve zeytinliklerle kaplıdır. Toplam çayır-mera alanı ise yaklaşık 14,6 milyon hektardır. Bu veriler dikkate alındığında, 2011 yılı itibarıyla tarımsal amaçlı olarak kullanılan toplam arazi varlığının 38,2 milyon hektar olduğu anlaşılmaktadır. Öte yandan, kullanım şekli itibarıyla, miktarı yıldan yıla değişmekle birlikte, işlenen tarım alanlarının yüzde 18- 22’sini teşkil eden 4-5 milyon hektar tarım arazisi de nadasa bırakılmaktadır (**).
“Toprağın yetenek sınıflarına uygun şekilde kullanılması gereklidir. Fakat ülkemizde kârlılık kriteri gözetilerek, diğer sektörlerin (sanayi, konut, altyapı, enerji, turizm) ihtiyaç duyduğu yerleşim yeri ya da toprak kullanımlarında, toprak yetenek sınıfları gözetilmeden hareket edildiği gözlenmektedir “.
“Türkiye’deki tarım toprakları incelendiğinde nadasa bırakılan arazilerde yıllar itibariyle azalma görülmesine rağmen ekilen araziler her yıl azalmaktadır. Bu durumun en önemli nedeni ekilebilir ve verimli bu arazilerin tarım dışı amaçlı olarak yapılaşmaya açılmasıdır. Çayır ve mera arazilerinde herhangi bir azalma olmamasının nedeni ise bu alanların Mera Kanunu ile korunuyor olmasıdır. Bu kanunla çayır ve mera arazilerine yapılaşma yasağı getirilmiştir.”
Ancak son yıllarda mera arazileri de farkı nedenlerden dolayı tarımsal amaçlar dışında kullanıma açılmıştır.” Türkiye’de 1989-2010 döneminde toplam 827 bin hektar tarım arazisinin tarım dışı faaliyet alanlarında kullanımına izin verilmiştir
Bununla beraber tarım arazileri üzerinde yapılaşma,maden sahası oluşturma,yol-ulaşım amaçlı sistemler için baskılar meydana gelmekte,bu baskılar genellikle tarım toprakları aleyhine sonuçlanmaktadır.Ülkemizde arazilerin potansiyellerine uygun şekilde değerlendirilmesi doğal kaynaklarının sürdürülebilir kullanımında temel esas olmasına rağmen diğer sektörler tarım topraklarının vasfını kendi çıkarlarına uygun yorumlarla,tarım arazisi olmaktan çıkarıp tarımsal üretimi sonlandırmaktadırlar.Bunun için devleti kullanmaktadırlar.
“Tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının en yaygın görüldüğü alanlar sırasıyla sanayi, konutkentleşme, turizm ve madencilik ile ulaştırma amaçlı kamu yatırımları şeklinde sıralanmaktadır. Türkiye’de 1989-2010 döneminde toplam 827 bin hektar tarım arazisinin tarım dışı faaliyet alanlarında kullanımına izin verilmiştir. Tarım arazilerinin tarım dışı kullanımına yönelik istatistikler, mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından başlangıçta ülke ölçeğinde “genel toplam” olarak kayıt altına alınırken, 2010 yılından itibaren sektörel bazda kayıt altına alınmaya başlanmıştır. Bu kapsamda, GTHB 2011 yılı kayıtlarına göre, tarım arazilerinin tarım dışı kullanımına yönelik sektörel bazlı değerler, konut amaçlı 12,4 bin hektar, sanayi amaçlı 22,4 bin hektar, turizm amaçlı 1,2 bin hektar, madencilik amaçlı 7,9 bin hektar ve ulaştırma amaçlı 650 hektar olmak üzere toplam 44,5 bin hektar olarak gerçekleşmiştir”. (***)
(*):Yılmaz, Ö., “Tarım alanlarının amaç dışı kullanımı ve Afyon örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 151-164, 2001.
(**):T. C. Kalkınma Bakanlığı, “Tarım Arazilerinin Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu Raporu”, Tarım Özel İhtisas Komisyonu, 96s, Ankara, 2014.
(***):Topçu, P., “Tarım Arazilerinin Korunması ve Etkin Kullanılmasına Yönelik Politikalar”, Uzmanlık Tezi, Kalkınma Bakanlığı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, 145s, Ankara, 2012
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.