Büyük Menderes Nehri, Afyon’un Dinar ilçesinden doğmakta Uşak, Denizli ve Aydın şehirlerini geçerek Akköy yakınlarındaki Dilek Yarımadası’nda büyük bir delta oluşturarak Ege Denizi’ne dökülmektedir. Nehrin uzunluğu 560 km olup 3800 hm /yıl debiyle akmaktadır. Büyük Menderes Irmağı'nın yan kolları Çivril’de Küfi Çayı, Adıgüzel Barajı’nı besleyen Hamam, Banaz ve Dokuzsele çayları, Denizli’de Çürüksu Çayı, Aydın’da Dandalaz, Akçay, Çine, İkizdere ve Sarıçay’lardır.
Büyük Menderes Nehri, ülkemizin sayılı büyük akarsularından olup Ege Bölgesi'nin Aydın, Denizli ve Uşak gibi üç büyük şehrine hayat vermektedir. Fakat yerleşim yerlerinden gelen evsel ve kanalizasyon sularının, sanayi atık sularının arıtılmadan direk nehre verilmesi nedeniyle, bu nehir uzunca bir süreden beri bölgemizde hayat veren bir kaynaktan ziyade kirlilik ve hastalık taşıyan bir unsur haline gelmiştir. Nehir suyu yıllar öncesinde içme suyu ve balık avcılığının yapıldığı değerli bir su kaynağı iken bugün bir çok noktada sulama suyu kaynağı olarak bile kullanılmayacak kalitededir.
AYDIN SINIRLARI İÇİNDE KİRLİ AKIYOR
En son bilgilere göre Denizli ve Uşak şehirlerinin, kanalizasyon sularını ve organize sanayi atıklarını arıtmak için iki ayrı arıtma tesisi kurdukları bildirilmiştir. Şu durumda Menderes Nehri yalnız Aydın ili sınırları içinde kirli akmaya devam etmektedir. Çünkü Aydın il merkezi, Söke, Akköy dışındaki diğer yerleşim birimlerinde kanalizasyon suları arıtılmamaktadır (Sözlü bildiri). Büyük Menderes havzasında kirlilik oluşturan kaynakları dört sınıf altında toplamak mümkündür. Bunlar sırasıyla sanayi atıkları, yerleşim birimlerinin kanalizasyon suları, jeotermal atıklar ve sulu tarımda kullanılan kimyasal ilaç ve gübrelerdir. Ülkemizde bir çok nehir ve gölün su kalite ölçümleri yapılarak bu su kaynakların kirlilik durumları incelenmiştir. (223)
Büyük Menderes’te su kirliliğinin en yüksek olduğu ilçeler, Buharkent ve Kuyucak'tır. Uşak, Denizli, Sarayköy ve jeotermal alanların tüm atıklarının ilk ulaşım bölgesi olan Buharkent’in şanslı olduğu taraf ise Büyük Menderes sularına Kuyucak ve batısındaki ilçeler kadar ihtiyaç duymamasıdır. Doğrudan Adıgüzel Barajı’ndan beslenen Sarayköy sağ sahil ana kanalı ile Buharkent tarım arazilerinin büyük bir bölümü sulanmaktadır.
Sarayköy’e ait Hasköy, Karakıran, Tırkaz, Tekke ve Kabaağaç tarım arazileri, tarımsal sulama suyunu doğrudan Büyük Menderes’ten temin etmektedir. Gene Kuyucak ve batısındaki ilçeler ya doğrudan sularını kullanmakta ya da Büyük Menderes’ten kaynağını alan sulama kanallarından istifade edilmektedir.
DÜZENLİ OLARAK NUMUNE ALINIYOR
DSİ'nin (Devlet Su İşleri) 21. Bölge Müdürlüğü Büyük Menderes Nehri üzerinde belirlediği 66 istasyondan düzenli aralıklarla su örnekleri almakta ve 31 noktada gözlem istasyonları kurarak nehir hakkında 1992 yılından bu yana düzenli veriler oluşturmaktadır.
Bu çalışmada, DSİ’nin Büyük Menderes Nehri su kalitesi verileri değerlendirilerek yorumlar yapılmıştır. Ölçümleri alınmış 30’u aşkın su olmamış, iyonize amonyak, nitrit parametresinden 18 tanesi (debi, sıcaklık, pH, çözünmüş oksijen nitrat, alkalinite, toplam sertlik, sülfat, toplam organik madde, BOD, KOD, kalsiyum, magnezyum, sodyum, bor ve toplam koliform) incelenmiştir. (224)
Her bir parametrenin 2000 - 2004 yılları arası durumlarını gösteren 5’er yıllık grafikleri çizilmiştir. Bu parametrelere bakılarak Büyük Menderes Nehri’nin su ürünleri açısından durumu değerlendirilmiştir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.