19. yüzyılda Ortakçı Kazasında bazı köy ve mahallelerde buğday üretimi yeterli arazi olmasına rağmen yok denecek kadar azdır. Burada hane başına düşen buğdayı ele alırsak miktarın yetersiz olduğunu görülmektedir. Tüm Kuyucak kazasında üretilen buğday miktarı 566 kile olup, İstanbul kilesi Kullanılan Kuyucak Kazasında bugünkü karşılığı yaklaşık olarak yaklaşık olarak 15055 kg’dır. Temettüat Defterlerine kayıtlı 857 hanenin toplam olarak hane başına 17,5 kg. nüfus üzerinde hesaplanması ile kişi başına yıllık buğday tüketimi 35 kg’a karşılık gelmektedir.
Ancak buğdayda taneden sapı ayrılmamış ve “Melaz” olarak adlandırılan ve hayvan yemi olarak kullanılan buğday düşüldüğünde bu rakam yıllık gıda ihtiyacını karşılamaktan uzaktır.
Ortakçı Kazasında hemen hemen tüm mahalle ve köylerden buğday öşrünün eksik yazıldığı ortaya çıkmaktadır.
Kaza genelinde hane başına buğday öşrü ortalaması 26,8 Guruştur.
Bunun yanında Denizli ili Çal Kazası Selcen Köyünde yaklaşık 522 kile tahıl üretimi gerçekleşmiştir. Tahıl üretiminin %41’i buğday, %42’si arpa ve % 17’Sİ melazdır.
Arpa üreten hane sayısı buğday üretenlerden fazla olması arpa üretimini buğday üretiminin az bir miktar önüne geçirmektedir ki bunun da nedeni arpanın hayvan yemi olarak da kullanılmasıdır.
Buğdaydan alınan öşür ise umumiyetle 1/5 nispetinde uygulanmakta idi; ancak bazı özel durumlarda, yol üzerinde olan veya başka bir sebepten dolayı muafiyet verilen ve defterde bu konuda açı kılama bulunan bir kısım köylerde 1/6 ve 1/7 gibi oranlarda alındığı gibi, bazı şahıslar için de istisnai olarak 1/8 nispetinde öşür tahsil edildiği görülmektedir.
Selcen’de buğday bedeli “Beher kile rayiç üzere,” Rayiç üzere” ve “Kezalik” olarak belirtilmiş ve çoğunlukla fiyatı 7 Guruş olarak belirlenmesinde rağmen rayiç bedel olarak 4-7 Guruş arasında fiyat belirlemelerinin yapıldığını görmekteyiz.
Selcen’de dört mahallede oturan buğday üreten hane reislerinin ürettikleri toplam buğday miktarı 215,7 kiledir. Bu üretime karşılık olarak tahsil edilen öşr vergisi ise 1592,5 Guruştur. Ortalama olarak kile başına alınan öşr vergisi yaklaşık olarak 7,37 Guruşa karşılık gelmektedir.
Selcen Karyesi’nin ödediği toplam hınta (buğday) öşrü, toplam hubûbât öşrünün %41’ini karşılarken, H. 1260/M.1844 yılı toplam öşrünün %19’unu, H 1261/M.1845 yılı toplam öşrünün %9’unu, toplam verginin ise % 4’ünü oluşturmaktadır.
Selcen’de XIX. yüzyılın ortalarında insanların temel besin maddesi olan buğday üretiminin arpaya göre daha az yaygın olarak yapıldığını göstermektedir. Yukarıda belirttiğimiz gibi bunun temel besin maddesi olmasından dolayı, üretiminin sürdürülmesi açısından, vergilendirme bakımından daha hoşgörülü davranıldığı izlenimini uyandırmaktadır. Temettüat kayıtlarında İnsanlar tarafından da tüketilen ancak hayvanların vazgeçilmez gıdası olan arpa daha fazla hane tarafından üretilen tahıl olarak dikkati çekmektedir.
Selcen Karyesindeki arpanın kile öşr bedeli 5 kuruş olup, değer olarak en düşük hubûbâttır. Toplamda 1070,5 kuruş değerinde 214,5 kile şa‘ir öşrü hane başına düşen ortalama şa‘ir öşrü 2,12 kile olup; 4,5 Guruş değerindedir.
Selcen Karyesinde ödenen toplam şa‘ir öşrü, toplam hubûbât öşrü içinde% 33,6 ’lık, toplam öşür içinde % 4’lük toplam vergi içinde de % 4,8’lik paya sahiptir.
Hiçbir hanede, ödenen şa‘ir öşrünün kile miktarının, kuruş olarak değeri hesaplanırken yuvarlama yapılmamıştır. Toplamda 101 hane ile köydeki hanelerin % 43,7 si şa‘ir öşrü ödemiştir.
Buğdayın sap, saman ve danesi karışığı olan ve hayvanların en önemli kışlık besini olan melazın zorunlu hallerde gıda olarak kullanıldığı ve kıtlık yıllarında da önemli miktarlarda üretildiği anlaşılmaktadır.
Selcen’de melazın kile fiyatı 6 kuruş olup, değer olarak en düşük hubûbâttır. Toplamda 514 Guruş değerinde 86,5 kile melaz öşrü hane başına düşen ortalama şa‘ir öşrü 3,32 kile olup; 19,92 Guruş değerindedir.
Selcen’de ödenen toplam melaz öşrü, toplam hubûbât öşrü içinde% 16 lık, toplam öşür içinde % 2’lik toplam vergi içinde de %7,3 lük paya sahiptir.
Hiçbir hanede, ödenen melaz öşrünün kile miktarının, kuruş olarak değeri hesaplanırken yuvarlama yapılmamıştır. Toplamda 231 hane ile köydeki hanelerin %11,2 si melaz öşrü ödemiştir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.