Avrupa Birliği,halkın sağlıklı ve sürekli gıdaya ulaşımı,tüketicinin alım gücü paralelinde en uygun fiyatlarla gıdaya sahip olması ve üreticinin sürekli korunması amacı ile “kooperatifçilik” sistemini geliştirmiş ve sağlam temeller üzerinde yükseltmiştir.
Bu yazımızda farklı AB ülkelerinde kooperatiflerin işlevlerini ele alacağız.
İngiltere:1995 yılından itibaren İngiltere’de merkezi tarım örgütleri hızlı bir gelişim sergilemiştir. 1908 yılında kurulan Çiftçi Birliği’ne pek çok çiftçi doğrudan üyedir. Tarım kooperatiflerinin ve pazarlama servislerinin yasal danışmanı konumunda olan Çiftçi Birliği, COPA (Committee of Agricultural Organisations in the European Union)’nın da üyesidir. İngiltere’de diğer AB ülkelerinden farklı olarak, tarımsal kooperatifler gibi üreticiler tarafından kurulan “Pazarlama Bord”ları vardır. En etkin bordlar süt sektöründe olup, ülkede üretilen sütün tamamı pazarlama bordları ve kooperatifler tarafından toplanır, işlenir ve pazarlanır (Köroğlu, 2003).
Kooperatifler genel olarak çok ürün bazında uzmanlaşmış olup, sütte %100’e yakın, yaş meyve ve sebzede %35 ve hububatta %22 pazar payına sahiptir. İngiltere’de kredi kooperatifi bulunmamaktadır. Ülkede, tarım makinelerinin müşterek kullanılmasını düzenleyen “Makine Parkı” adlı yeni bir örgütlenme modeli sözkonusu olup, son yıllarda İngiltere’de kurulan 30 kadar Makine Parkı hizmet kooperatifi, 7000 ortağına hizmet vermektedir.
Danimarka: 19. yüzyılda tarımsal nüfusun bilinçlendirilmesi için kırsal kesimlerde açılan Halk Okulları Danimarka’daki kooperatifçilik hareketinin gelişmesinde çok önemli bir role sahiptir. 1880’li yıllarda ham sütün temini için süt üreticileri kooperatifler altında örgütlenmişlerdir. 1900’lerin başında yumurta üretimi yapan çiftçilerin büyük bir kısmı pazarlama kooperatiflerini kurmuşlar ve 1960’lara kadar Danimarka’daki çok amaçlı tarımsal kooperatiflerin kuruluş süreci devam etmiştir. Bu tarihten sonra ise kooperatifçiliğin rasyonalizasyon süreci başlamış; küçük ve güçsüz kooperatifler yatay olarak aralarında birleşirken, dikey olarak da üst örgütlenmelerine ağırlık vermişlerdir. Bu birleşmeler sonucunda tarım işletmelerinin sayısı azalmış ancak daha büyük ve rasyonel işletmeler oluşmuştur. Bu gelişmeler sayesinde Danimarka, dünyada işlenmiş tarımsal ürünleri üreten en büyük grupların arasında yer almaktadır. Danimarka’da üretilen ve pazarlanan toplam et, süt ve balık ürünlerinde kooperatiflerin payı %90’ın üzerindedir. Tarımdan elde edilen ürünün üçte ikisinin ihraç edilmesinde de kooperatiflerin hem iç hem de dış piyasada önemli bir rolü vardır. Kooperatifler, tarımla ilgili girdi sağlamak ve pazarlama organizasyonları yapmanın yanı sıra bankacılık ve sigortacılık alanlarında da gelişmişlerdir (Köroğlu, 2003).
Almanya:Almanya’da Kooperatiflerle ilgili ilk yasa 1889 yılında yürürlüğe girmiştir. Alman Raiffeisen Kooperatifleri Birliği, birim kooperatifler, bölgesel kooperatifler ve ulusal düzeydeki kooperatif merkez birliği olarak örgütlenmiştir. Kooperatifler birçok tarımsal ürünün üretimden pazarlanmasına kadar geçen süreci kontrol altında tutmaktadırlar. Avrupa Birliği genelinde olduğu gibi kooperatiflerin sayıları azalmakta fakat hizmet alanları ve ortak sayıları artmaktadır. Tabloda da görüldüğü üzere Almanya’da toplam 4044 tarımsal amaçlı kooperatif vardır. Bu kooperatifler, COGECA’ya (General Confederation of Agricultural Cooperatives in the European Union/Avrupa Birliği Tarımsal Kooperatifler Genel Komitesi) üye olup, ortaklarının menfaatlerini koruyan güçlü kurumlardır.
Kaynak: Köroğlu, K., 2003, Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Tarımsal Örgütlenme
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.