Zeytin, çeşitlilik bakımından oldukça zengin bir bitkidir. Aydın’da ise yetiştirilen zeytin çeşitlerinin en önemlileri gemlik, domat, memecik(Selçuk),palamut ,(kalamata/eşek),manzalina, kaba (yamalak kabası/Kabaağaç kabası),İzmir çili’dir. Bunların içinde Gemlik, manzalina, memecik cinsleri yağ oranları diğerlerine göre yüksek olduğu için hem yağlık hem de sofralık olarak değerlendirilirken, yağ oranı daha düşük olan palamut ve domat cinsleri genellikle kokteyl zeytin olarak işletmeler tarafından tercih edilmektedir.
Elimizde kesin rakamlar olmamasına rağmen Aydın İlinin en geniş alanlar kaplayan zeytin çeşidi memeciktir. Susuzluğa dayanıklılığı daha iyi olan bu çeşidimiz dağlık ve yamaç arazilere uyum sağlamada herhangi bir sıkıntı çekmemektedir. Hatta toprak seçiciliği o kadar toleranslıdır ki Çine, Koçarlı, Karpuzlu, Sultanhisar, Bozdoğan başta olmak üzere pek çok ilçede kayalık ve taşlık araziler bu çeşidin yetişme alanı olarak tarıma açılmıştır. İlimizin en eski zeytin çeşididir desek yanlış olmaz. Yağ oranı yaklaşık % 24 olup, meyveleri küçüktür. Yaklaşık 100 meyve ağırlığı 475-480 gram gelmektedir. Hem sofralık hem de yağlık kullanılmasına rağmen en fazla yağ bu çeşitten elde edilir.
Gemlik ise son yıllarda geniş alanlarda dikimi yapılan en önemli çeşittir. Marmara Denizi’nin kuzey sahillerinden başlayan Gemlik zeytini coğrafyası GAP’a kadar uzanmaktadır. Ancak sofralık meyve kalitesi Marmara sahillerinde olduğu gibi her bölgede yüksek olmayıp Güney Ege ve Akdeniz doğusuna uzandıkça düşmekte, sofralık özelliklerini kaybederken buna paralel olarak da fiyatı aşağıya doğru çekilmekte yağlık bir çeşit olarak değerlendirilmektedir. Pek çok zeytin çeşidi gibi yamaç, taban suyu yüksek havadar ve rüzgâr alan bölgelerde verimi yükselmektedir. Sapkalılığı oldukça ince olup, meyve büyüklüğü de en küçük çeşitlerdendir.100 meyve ağırlığı ortalama 37-375 gram gelirken meyve hacmi de buna eş olarak yaklaşık 360-370 cm 3 tür.
Manzalina zeytini ise 1987 yılında İspanya’dan ülkemize giren bir çeşit olup Son yıllarda ülkemizde de fidan üretiminin başlamasıyla zeytinliklerimizde yaygınlaşmaya başlamıştır.
Meyveleri orta büyüklükte, çekirdekleri küçüktür. Yüzde 20.4 yağ oranı ile hem sofralık hem yağlık olarak değerlendirilmektedir. İspanya’da olduğu gibi ülkemizde de yeşil olum döneminde toplanan meyveler İspanyol usulüne göre yeşil sofralık olarak değerlendirilir. Bunun yanında siyah salamaura olarak değerlendirilmesi de sürdürülmektedir. Ancak verticilium hastalığına karşı oldukça hassastır.
Domat zeytini yağ oranı düşük olup kokteyl zeytin olarak değerlendirilmekte diğer çeşitlere göre fiyatı biraz daha yüksek gerçekleşmektedir. Orta büyüklükte meyve özelliklerine sahip olup sulanan ve killi topraklarda yetiştirilmesi önerilmektedir.100 meyve ağırlığı ortalama olarak 520-5230 gramdır.
Kaba olarak adlandırılan bu zeytin çeşidi bazı bölgelerde topan olarak adlandırılmakta olup doğu Aydın yöresine has bir zeytin çeşididir. Kabaağaç kabası ve Yamalak kabası olarak iki çeşidi bulunmaktadır. Kuyucak ve Buharkent’te geniş alanlarda üretilmekte olan bir erkenci çeşittir. Domat zeytininin alternatifi olmasına rağmen daha küçük dane yapısı bulunmaktadır. En iyi yeşil salamuralıklardan birisidir.
Bunların dışında uslu, çekişte, İzmir çili, tavşan yüreği, ak yaprak zeytin, Ayvalık, sarı ulak, dirmit, çakır, çelebi, çilli, eğri çekirdek, erkence, İzmir sofralık, Kilis yağlık, Nizip yağlık, kiraz, samanlı ve yağ çelebi gibi daha az üretilen zeytin çeşitleri daha dar alanlarda üretilmektedir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.