UNUTULAN TARIM ÜRÜNLERİNDEN: PALAMUT:11

İzmir yöresinin önemli ihraç ürünü palamudun 1919’da 1 milyon kantarı aşan bir üretimi tahmin edilirken Yunanistan’ın İzmir’i işgali bu tahminleri değiştirmiştir. Bu işgal, mahsulün birçok yerlerde toplanmasını engellemiş ve daha sonra vesait-i nakliyenin angaryaya alınması çiftçilerin mallarını İzmir’e getirememesine neden olmuş ve birçok yerlerde depo edilmiş mallar yanmış, sadece 15.000 kilo palamut elde edilebilmiştir. Savaş öncesi dönemde yıllık ortalama palamut üretimi 60.000 kilo olduğunu düşünürsek 1919’da büyük bir kayıp vardır. Bu da palamut üreticisini büyük zarara uğratmıştır. Ertesi yıl palamut üretimi bir nebze artarak 25.000 kiloya çıkmıştır. 1921’de 18.000 kiloya düşen palamut üretimi 1922’de belirgin bir şekilde artarak 29.000 kiloya çıkmıştır.

Palamut üretimi Ortakçı (Buharkent/Burhaniye) kazasının önemli geçim kaynaklarından birisiydi. Tüm Ege'de olduğu gibi Ortakçı‘da da palamut önemli bir geçim kaynağıydı. Palamudu toplama dışında herhangi bir tarımsal etkinliğinin ve taşıma dışında ek zahmetinin olmayışı bu geçim kaynağını önemli kılmaktaydı. Palamudun toplama mevsiminin diğer tarım etkinlikleri ile aynı zamana çakışmaması bir ek gelir manzarası arz etmekte idi. Ancak palamut 1882’de demiryolu ulaşıncaya kadar hane gelirleri arasında çok az yer tutmaktaydı. Ortakçı kazası köylerinde üretim, hâsılat ve öşürü bakımından palamut, kazancın en yüksek yerleşim yeri Ortakçı kasabasıydı.

1844/1845'e ait Ortakçı temettüat defterinde palamut üretiminin ayrıntılarını görmekteyiz. Bir kantar (yaklaşık 56,4 kg) palamudun hâsılatı yaklaşık 17 Guruş idi. Ortakçı’da vergi ödeyen 190 haneden 148 tanesi palamut üretimi ile uğraşmakta idi. Ortakçı’nın palamut üretimi 1086 kantar (yaklaşık 61 250 kg.dır).148 ailenin palamut hâsılatı 18675 Guruş olup, öşürü ise 1757 Guruştur.72. 702 Guruş olan Ortakçı tarımsal üretim hâsılatı içinde palamudun payı % 7’dir.Tarım ürünleri öşürü 72 702 olup, öşür içinde palamudun payı % 24 civarındadır.

Kızıldere’de vergi ödeyen 20 haneden 11tanesi palamut üretimi ile uğraşmakta idi. Kızıldere’nin palamut üretimi 66 kantar (yaklaşık 3722 kg.dır).11 ailenin palamut hâsılatı 594 Guruş olup, öşürü ise 64 Guruştur. Ortakçı ile nüfusu kıyaslandığında hala bir çiftlik olan Kızıldere’nin diğer tarım ürünlerinde olduğu gibi palamut üretimi de oldukça düşüktür. Ortakçı’da palamudun hâsılatı kantarında 17 Guruş iken Kızıldere’de 9 Guruştur Kızıldere tarımsal üretim hâsılatı 16 634 Guruş olup bu hasılat içinde palamudun payı %3,5 tir. Tarım ürünleri öşürü 7202 Guruş iken öşür içinde palamudun payı % 8 civarındadır (1776).

Feslek’te vergi ödeyen 41 haneden 37 tanesi palamut üretimi ile uğraşmakta idi. Feslek’in palamut üretimi 267 kantar (yaklaşık 15 058 kg.dır). Bahsettiğimiz 37 ailenin palamut hâsılatı 4439 Guruş olup, öşürü ise 452 Guruştur. Ortakçı ile nüfusu kıyaslandığında daha küçük bir yerleşim birimi olan Feslek’in diğer tarım ürünlerine göre palamut üretimi de oldukça yüksektir. Bugün “Eski Feslek” olarak adlandırılan, şimdiki yerleşim yerinden yaklaşık 5 km. kuzeyde Feslek Çayı içinde yer alan Feslek için, coğrafi şartlar dikkate alındığında, palamut iyi gelir getiren ve kolay üretilen bir tarım ürünüydü. Ortakçı’da olduğu gibi palamudun hâsılatı Feslek’te de kantarında 17 Guruştur. Feslek tarımsal üretim hâsılatı 38 643 Guruş olup bu hasılat içinde palamudun payı % 11,5’ tir. Tarım ürünleri öşürü 17 998 Guruş olup öşür içinde palamudun payı % 2,3 civarındadır .