Takip Et

UNUTULAN TARIM ÜRÜNLERİ MEYAN -5

Ama Avrupa ülkelerinde pasta, şekerleme ve çeşitli ilaçların yapımında ve tütünün sarılması gibi işlemlerde kullanılmaya başlanmıştı. Bundan sonra özellikle yabancı tüccarlar, tarlalardan meyan kökü toplatmak üzere amelelerle anlaşmaya başladılar, çünkü tarlaları işleyen ziraat erbabı, meyan kökü toplamaya yanaşmıyordu ama yoksul ahali de pek hevesli değildi, açıkça belirtildiğine göre tüccar, çok az para veriyordu. Bu yüzden uzun zaman ne bölge halkının ne de devletin vergi geliri olarak bu işten yarar sağlaması önceleri mümkün olmadı .

Çok değil bundan birkaç yıl sonra devletin hiç arzu etmediği bir şey gerçekleşti. Meyan kökünü toplamak ve balı üretmek için İngiliz Mc Andrews and Forbes Company, bölgede ilk fabrikasını kurdu Orhan Kurmuş’un Aydın’da ilk fabrikanın açılmasıyla ilgili verdiği tarih 1854’tür, ancak 1860 tarihli bir belgede Forbes kumpanyasının iki üç seneden beri fabrikayı işlettiği bildiriliyor.

Ama dünyada endüstri ve medikal ham madde olarak kullanılmaya başlandığında 1850’li yıllardan itibaren Aydın ve çevresinde Mc Andrews And Forbes Company, Alman tüccar Simon, Rus tebaasından Atanas, İtalyan Martin,1875 yılından itibaren Ermeni Abacıoğlu şirketleri, meyan kökü toplama, balı yapımı konusunda gittikçe tırmanan bir gerilimle rekabete giriştiler. Özellikle Aydın yakınlarındaki Umurlu tarlalarından toplanan meyan kökü, 1861–1863 yılları arasında büyük facialara neden oldu. Konu ile ilgili bir belgede “İki seneden beri bunların (adı geçen şirketlerin) hiçbir konunun, kanun dairesinde ve mahkemede çözülmesine yanaşmayıp, en adi tacirlerin bile kabul edemeyeceği surette bu kumpanyalar maiyetinde Çerkez, Arnavut ve Karadağlı gibi teba’en haşin 50’şer 60’ar müselleh adamlar istihdam ederek yekdiğerinin tarlasından çıkarılıp nakil olunmakta olan meyan köklerini yollarda cebren alenen kendi fabrikalarına çevirmektedirler.

Özellikle Aydın ili civarında çıkarılan meyan kökü, Alman tüccarlar tarafından büyük tarlaların kurulmasını sağlamıştır. Bazı Alman tüccarları, bu tarlalardan büyük kazançlar elde etmişlerdir. Avrupa ülkelerinde büyük pazar payına sahip olan meyan kökü ticaretinin büyük gelir getirmesinden dolayı Alman ve İngiliz tüccarlar. Aydın, Umurlu civarındaki bazı tarlalarda ortak tarlalar dahi kurmuşlardır. Ancak ilginçtir ki yine Alman ve İngiliz tüccarları arasında meyan kökü tarlaları yüzünden sorunlar da çıkmıştır. Arşiv belgelerinin bazılarında Alman ve İngiliz hatta İtalyan tüccarların meyan kökü tarlaları yüzünden mahkemeye başvurdukları anlaşılmaktadır. 1887 tarihli bir mahkeme tutanağında İngiliz, Alman, İtalyan tüccarların meyan köklerini gizlice birbirlerinin tarlasından çıkardıkları bu nedenle birbirlerini mahkemeye verdikleri anlaşılmaktadır.

Meyan kökünün toplatılıp işlenmesi için, Tebaa-yı Devlet-i Aliyye'den Ermeni Şahinoğlu Artin 1850 yılında Söke’de Huda-yî nabit olarak yetişen ı toplatmak ve kuracağı fabrikada işleyerek "saf" balı üretmek için devletten ruhsat almayı başardı.

Örneğin, Forbes Kumpanyası'nın kantarcıları ve komisyoncuları arasında İtalyan tebaası kişiler vardır. Nazilli’deki temsilcinin adı Yorgi Florinsu’dur. Böyle bir adın sahibinin uyruk değiştirmiş bir Rum olma olasılığı yüksektir .

ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.