Uzun süreli kuraklık ve iklim değişikliği sürecinden geçen dünyamız için,insanlığın aç kalmaması ve tarımsal etkinlikler sürecinin kesintiye uğramaması için tarımın en akılcı bir biçimde yapılması gerekmektedir.
Bu akılcılığın içerisinde su kullanımı,kıt su kullanımına uygun ekm ve dikim yapılması son derece önemlidir.
Bitki su tüketimleri, bir sulama projesinin temel verisi ve sulama uygulamasının en önemli unsurlarından birisidir.
Büyük sulama sistemlerinin yatırım maliyetleri çok yüksek olup bu sistemlerin tasarımında gerçekçi parametrelerin dikkate alınması, yapılacak olan yatırımdan beklenen faydanın sağlanmasında büyük öneme sahiptir. Bu parametrelerin en önemlileri arasında bitki su tüketimi, bitki deseni, su kaynağının özellikleri, toprak ve topoğrafik özellikler ile sosyo-ekonomik yapı sayılabilir.
Bir sulama projesi ne kadar bir alana hizmet götürürse götürsün gerek kanal kapasiteleri gerekse sulanacak alan hesaplamasında bitki su tüketimi değerlerine ihtiyaç vardır.
Sulama ve drenaj sistemlerinin projelendirilmesi ve işletilmesinin yanı sıra, kuraklığın izlenmesi ve birçok hidrolojik model için en temel veri olan bitki su tüketimi, iklim bölgelerine, bitkiye, her bir bitkinin gelişme dönemlerine ve tarımsal uygulamalara göre önemli seviyede farklılık gösterebilmektedir.
Böylesine önemli ve değişken olan bitki su tüketiminin doğruya en yakın biçimde tahmin edilmesi için çok sayıda matematiksel model geliştirilmiştir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 1998 yılında bir grup uzmanın katılımı ile 56 sayılı Sulama ve Drenaj Yayını’nı (FAO-56) hazırlamıştır. Söz konusu yayında Penman Monteith eşitliğinin günlük olarak bitki su tüketimi tahmininde kullanılma yöntemleri, gerekli iklim, bitki ve toprak verileri ve sulama yöntemleri temelinde detaylı bir biçimde (FAO Penman-Monteith) verilmiştir.
Bitkilerin net sulama suyu ihtiyacının tam sulamayla (%100) karşılanması birim alanda verimi artırmaktadır. Ancak su kaynaklarının sınırlı olması ve su kaynakları üzerindeki baskıların (iklim değişikliği, nüfus vb.) artması nedeniyle kısıntılı sulama uygulanmalıdır. Kısıntılı sulama ile verimde bir miktar azalma olmakla birlikte su tasarrufu sağlanmakta ve tasarrufla elde edilen su ile daha fazla alan sulanabilmektedir.
Bu nedenle en çok su tüketen tarım sektörü için uygun ürün deseni ve doğru zamanda doğru miktarda su kullanımı ile etkin bir yönetim ve buna paralel olarak tarımsal üretim gelirini arttıran tedbirleri içeren üretim planlaması yapılmalıdır.
2018 yılı sulama sonuçlarına göre, Türkiye genelinde DSİ’ce geliştirilen sulama tesislerinde sulama alanının %57’si DSİ tesislerinden, %6,3’ü çiftçi imkânları ile sulanmakta olup, %19’unda kuru tarım yapılmakta %4,4’ünde nadas uygulanmakta ve %13,3’ü boş bırakılmaktadır. Ayrıca, sulamaya açılan alan içinde de 68.990 ha alanda II. ürün sulaması yapılmıştır.
Sulanan alanlarda mısır, pamuk ve hububat en yüksek ekiliş oranına sahiptir. 2018 yılı sulama sonuçlarına göre, DSİ’ce işletmeye açılan tesislerden sulanan alandaki bitki deseni %21,9 mısır, %19,7 pamuk, %12,0 hububat, %6,6 meyve, %6,1 yem bitkileri, %4,4 sebze, %4,1 çeltik, %3,8 şeker pancarı, %3,6 ayçiçeği, %3,4 narenciye, %2,3 fidan, %2 baklagiller, %1,7 bostan, %1,6 bağ, %1,5 yer fıstığı, %1,4 zeytinlik, %0,6 patates, %0,5 çayır mera ve %2,8’i de diğer bitkiler olarak tespit edilmiştir. Sulanan alanlardaki bitki desenindeki gelişmeler yıllar itibarıyla incelendiğinde en dikkat çekici nokta hububat, şeker pancarı, ayçiçeğinin ekiliş oranındaki azalış ile pamuk, çeltik, yem bitkisi ekiliş oranında artış olmasıdır. (NAİM ÖZDAMAR-DENGE YAZAR VE BUHARKENT MUHABİRİ)
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.