1899 NAZİLLİ DEPREMİ VE SONUÇLARI

Ne var ki 1895 depremi daha zihinlerden silinmeden 20 Ağustos 1899 depremi daha şiddetli bir biçimde meydana gelmiştir.

Aynı depremde Nazilli’ye bağlı 500 haneli Ortakçı karyesi de oldukça etkilenmişti. Meyilli bir alanda olması ve üst tarafında yer yarılarak köyün üzerine meylettiğinden halkın emniyeti kalmamıştı. Daha sonra bu harabeye üççeyrek saat mesafede ve şimendifer istasyonu civarında 400 haneli bir köy tahsis edilmişti. Buraya bir cami ve okul inşa edilmişti (2210).

19 Ağustos’u 20 Ağustos’a bağlayan gecede meydana gelen deprem, tüm Ege Bölgesinde yıkımlara neden olduğu gibi en ağır can ve mal kaybına Sultanhisar-Sarayköy hattında vermiştir. İstanbul, Eskişehir ve Isparta’ya kadar geniş bir alanda hissedilen bu depremle ilgili olarak konunun uzmanlarının ileri sürdüğü rakamlar da çelişkilidir. Ancak çoğunluğun 9,5–10 şiddetinde olduğu konusunda mutabık kaldığı bu deprem bölgede köklü değişikliklere neden olmuştur.

1895 depreminde büyük oranda hasar gören ve o günün şartlarına uygun olarak tamir edilen ve güçlendirilen Ortakçı evlerinin tamamı bu depreme dayanamamıştır.500 hane olarak kayıtlarda yer alan Ortakçı tamamen yerle bir olmuştur.

Köyün en sağlam evleri olarak nitelendirilen Hasan Mehmet Hüseyin Ağa ile Çallıoğlu konakları da bu depremde yıkılmışlardır.

Daha çok taş işçiliğinin hâkim olduğu evlerde yıkılma sonucu ölümler meydana gelirken ölümlere neden olan gerçek yıkıcı afet ise dağdan binlerce ton ağırlığında devasa toprak kütlesinin ana kayadan ayrılarak evlerin üzerine kaymasıdır. Bu toprak kütlesi yüzlerce evin toprak altında kalmasına neden olmuş, enkaz altındaki cesetlerin çıkarılması aylarca sürmüştür.

1899 depreminde Aydın, Sultanhisar, Yenipazar, Nazilli ve Sarayköy, İzmir, Denizli, İstanbul ve diğer illerden gelen yardımlara geç de olsa kavuşurken Ortakçı’ya yardımlar zamansız ve yetersiz ulaşmıştır. Telgraf hatlarının kesilmesi, özellikle Kuyucak’ta İzmir’e bağlayan yolun, arazide çok derin yarıklarla bölünmesi sonucu ulaşımın kesilmesi Ortakçı’ya yardım gelmesini engellemiştir.

Köyün hemen güneyinde bulunan yamaçta yer alan mezarlık kısa zamanda dolmuştur. Ortakçı depreminde kesin bir rakam olmamakla beraber söylentiler, depremin şiddeti ve toprak kayması sonucu yüz kadar evin dev toprak kütlesi altında kalmasıyla ölü sayısı dört yüz –beş yüz civarında tahmin edilmektedir.

Tanıkların ifadelerine göre deprem esnasında Ortakçı sırtlarında koyun otlatan bir çoban toprak kaymasının şahidi olmuş; otlattığı üç yüz kadar koyun bu toprak kütlesinin kaymasıyla telef olmuştur.

Her ne kadar bölgede 12 934 evin tamamen yıkıldığı resmi kayıtlara geçmişken ölü sayısının 724 olarak açıklanması, raporun sağlıklı olmadığını göstermektedir. Arslan Buğdaycı’nın sadece Nazilli’de 1117 kişinin ölümünü tespit etmesi,724 rakamını yalanlamaktadır. Sadece Ortakçı’da deprem sonrasındaki ilk haftada 460 kişinin defnedildiği bilgisi gerçeğe yakın olabilir. Çünkü tamamı yıkılan beş yüz hanelik bir köyde 460 ve üzeri ölünün bulunması akla yakındır. Hatta büyük toprak kayması sonucunda pek çok evin bu toprak yığını altında kalarak, enkazlara ulaşılamamış olması da yüksek ihtimaldir. Ortakçı’nın bugünkü topoğrafik yapısını incelediğimizde ve adı geçene büyük toprak kütlesinin Ortakçı ile mevcut durumuna baktığımızda afetin büyüklüğü ortaya çıkmaktadır. Resim( ) de görüldüğü gibi Kırmızıçizgiler kayan toprak kütlesinin üst sınır çizgisini, siyah çizgiler ise kayan toprak kütlesinin bugünkü durumunu göstermektedir.

1899 depremi ile Ortakçı’da kurtarma çalışmaları başladı ise de başarılı olmuştur denilemez. Sağlık ekipleri deprem bölgesine çok geç ulaşmıştır. Bunun da nedeni yolların bozulmuş olmasıdır. Enkaz altından çıkarma işlemi gecikmiş; kayan toprak kütleleri kaldırılamamıştır. Büyük toprak kütlesi altında kalan evlerin bir bölümü çıkarılamazken ölü sayısı çelişkidir. Ölümler hakkında verilen rakamlar 460 ile 700 arasında değişmektedir. Bu deprem sonrası Ortakçı mezarlığına yapılan en kalabalık defin olarak tarihe geçmiştir