İncelediğimiz Kuyucak kazası Temettüat Defterinde diğer bazı defter örneklerindeki gibi mahalleler ve köyler şeklinde yazılmışlardır.
Hane reisinin bilgisi ise erbab-ı ziraat, çoban, Irgad, çulha, rençber, değirmenci, imam vb. biçiminde yer almaktadır. Ödeme gücü olmayan haneler ise muhtaç olduklarını ve başkalarının yardımları ile geçindiğini anlatan uzunca bir cümle yer almaktadır. Hanenin bir önceki yıl ödediği vergi miktarı da bu kısımda ayrıca belirtilmektedir.
Mesleğinin paralel olarak yan tarafına bir önceki sene vermiş olduğu “Vergü-yi mahsusanın miktarı, sol üst tarafa ise hane reisinden alınan öşürlerin adları, miktarları ve toplamları, varsa adet-i ağnam (küçükbaş hayvan) vergisi yazılmıştır. “Vergü-yi mahsusa” nın yan tarafına ise hane reisinin köy dışında sahip olduğu emlak veya gayrı menkulleri not olarak tutulmuştur.
Tarım ürünleri için 1844 yılı hâsılası, her bir ürün için ödenen öşrün, mahsullerin birim fiyatlarıyla çarpılması sonucu ulaşılan değerin on katı dikkate alınarak hesaplanmıştır. Üretim için yapılan giderler ise hâsılattan düşülmediği için gelir, gayrisafidir.
Temettüat yazımlarında tarımsal üretimde ücretlilerin çalıştırılması durumunda ise ödenen ücret, gayrisafi hâsılattan düşülmektedir. Tarlanın kiralanması (icar) durumunda ise kira geliri tarla sahibine, gayrisafi hâsılat ise kiracı üzerine kaydedildiği görülmektedir. Hayvanlar üzerinden elde edilen gelirler ise belirlenen hâsıla tarifeleri yardımıyla tespit edilebilmektedir.
Yukarıda mevcut olan bilgilerin tamamı hane reisinin isminin üst tarafına yazılmıştır. Hane reisinin isminin alt tarafına ise; sağdan bağlamak üzere kendisinin veya ailesinin sahip olduğu mezru (ekilen) ve gayrı mezru (tarım yapılmayan) tarla (dönüm olarak) miktarı, mezru tarladan elde edilen gelirinin miktarı yazılmıştır. 1844 (1261 H.) yılı hâsılatı ise tahmini olarak yazılmış ve bir önceki yılın hâsılatı ile toplanmıştır. Hane sahibinin bağ ve bahçe gibi gayrı menkulleri ise evlek veya dönüm şeklinde hesaplanmıştır.
Hane sahibine ait diğer mal varlığı bilgileri yan tarafa ve alt tarafa yazılarak devam etmiştir. Hane sahibinin sahip olduğu büyük ve küçükbaş hayvanlar ve bunlardan elde edilen gelir yazılmıştır. Gayrı menkuller arasında hane sabinin sahip olduğu dükkân, han, kahvehane, değirmen, bunların kira bedelleri veya gelirleri de kaydedilmiştir. Bunlardan başka varsa arı kovanının âdeti ve hâsılatı, beygir, deve, eşek vb. gibi yük ve binek hayvanları, büyük ve küçükbaş hayvanların yavruları kaydedilmiştir. Ayrıca incir, bağ, palamut (dönüm veya ağaç adedi olarak) ayrıntılı bir şekilde yazılmıştır.
Haneye ait tüm mal varlığının dökümü yapıldıktan sonra bu gelirlerin toplamı en alta yazılmış, bu rakamın altına varsa hane reisinin meslekten, ticaret ve sanatından, olan gelirleri ayrı ayrı, yine varsa onun altına, hane içindeki ikinci aile reisi oğul, damat veya üvey babanın geliri, daha alta varsa hanenin yıl boyunca sabit olmayıp tahmini olarak ellerine geçtiği var sayılan “zuhurat” gelirler kaydedilip, toplamı alınarak vergiye esas hane geliri tespit edilmiştir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.