Bu hafta sizlerde gelen talep üzerine egzersiz yapmanın kolesterol üzerine etkisini araştırdım. Sağlıksız beslenme, hareketsizlik, sigara kullanımı, fazla kilolar, yaş ve genetik faktörler yüksek kolesterolün başlıca nedenleri. Yüksek kolesterol seviyeleri, göğüs ağrısından kalp krizine, yüksek tansiyondan böbrek yetmezliğine kadar pek çok sağlık sorununu beraberinde getiriyor. Kolesterolü dengede tutmak için ise düzenli beslenmenin yanında en çok üzerinde durulan nokta, düzenli olarak egzersiz yapmaktır. Bu konuyla ilgili olarak birçok araştırmacı kolesterolün yol açabileceği riskler ve düzenli egzersizin kolesterolü düşürücü etkisi konusunda araştırmalar yapmıştır.

Özellikle kolesterol metabolizması bozukluklarının tedavisi daha çok damar sertliğinin önlenmesine yöneliktir. Yağ düzenleyici tedavi denilince önce beslenme ve yaşam biçimi değişiklikleri düşünülmektedir. Diyetin ilk aşamasındaki hedef ise doymuş yağ ve kolesterol alımının azaltılmasıdır. Gerçekten alışkanlıkları değiştirmek yoluyla kişi kendi kan kolesterol düzeylerini belli ölçüde düşürebilir.

Metabolizmada kolesterol neden önemlidir? Kolesterol beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur. Vücut kolesterolü kullanarak hormon (kortizon, seks hormonu vs.), D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir. Bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir.

Kolesterol neden yükselir? Kanda kolesterol düzeyini etkileyen çok sayıda etken vardır. Bu faktörlerin bazıları önlenebilir niteliktedir. Kan kolesterol düzeyini etkileyen etkenlerden bazıları: Genetik faktörler, çeşitli gıdalar, aşırı şişmanlık ve yoğun stres. Bu gibi faktörler kolesterolü ve kötü huylu kolesterolü yükseltir. Düzenli yapılan egzersiz iyi huylu kolesterolü yükseltir ve kötü huylu kolesterolü düşürür. İnsanlarda 60-65 yaşa kadar yaşla birlikte kolesterol düzeyi artar. Kadınlarda ise menopozdan sonra kolesterol düzeyi artış göstermektedir.

Yüksek kolesterolün sakıncaları nelerdir? Eğer kanda fazla miktarda kolesterol varsa bu kan damarlarında birikir ve kan damarlarının sertleşmesine, daralmasına yol açar. Damar sertliği damar duvarında biriken tek madde kolesterol değildir; akyuvarlar, kan pıhtısı, kalsiyum vs. gibi maddeler de birikir. Kolesterol hangi organın damarında birikirse o organa ait hastalıklar ortaya çıkar. Örneğin; kalbi besleyen atardamarlarda (koroner arterler) kolesterol birikimi olursa göğüs ağrısı, kalp krizi gibi sorunlar oluşur. Böbrek damarlarında kolesterol birikimi yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.

İyi huylu kolesterol-kötü kolesterol nedir? Kolesterol, yağımsı bir madde olduğundan normal koşullarda suda çözünmez. Kolesterol de su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez. Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir. Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir. Değişik tipte lipoproteinler var olup, bunlardan; LDL-kolestrol (düşük yoğunluklu lipoprotein): kötü huylu kolesteroldür. HDL-kolesterol ise (yüksek yoğunluklu lipoprotein) iyi huylu kolesteroldür. Kanda bakılan diğer bir yağda trigliseridtir. Trigliserid de kolesterol gibi kanda çözünen bir yağdır. Kan trigliserid düzeyi ile damar sertliği arasındaki ilişki kolesterol kadar belirgin değildir.

Sonuç olarak egzersiz kötü kolesterolü düşürmede en etkili yöntemlerden bir tanesidir. Haftada 3-4 günlük 35-45 dakikalık yürüyüşler, bisiklete binmek, yavaş tempolu koşular, yavaş bir şekilde yüzmenin yanında her türlü aerobik egzersizlere yapılabilir. Sağlıklı ve kolesterolsüz günler diliyorum.

KAYNAKLAR: * Alman Hastanesi’nden Uzm. Dr. Jan Klod Kayuka* Dr. Yavuz Baykalın makalesi,*Jump up to: a b Schulz TJ, Zarse K, Voigt A, Urban N, Birringer M, Ristow M (2007). "Glucose restriction extends Caenorhabditis elegans life span by inducing mitochondrial respiration and increasing oxidative stress". Cell Metab. 6 (4): 280–93. doi:10.1016/j.cmet.2007.08.011. PMID 17908557.* "Reuters" article on Ristow’s findings on the positive role of oxidative stress**Akgün N: Egzersiz ve Spor Fizyolojisi. 5. baskı, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova/İzmir, 1994.**Gökbel H. Egzersiz Fizyolojisi, içinde: Tıbbi Rehabilitasyon. 2. Baskı, Editörler Oğuz H, Dursun E, Dursun N. Nobel Tıp Krtabevleri, istanbul, 2004