
Anemi ve Egzersiz
9 Ağustos 2015, PazarTweet |
Bu hafta tarafıma sıkça sordukları bir soruya cevap vermeye çalışacağım. Bu konu yıllardır spor bilimciler tarafından araştırılan ciddi bir konudur. Ben de bu hafta anemi konusu ve egzersiz etkisi ile sportif performansa arasındaki ilişki hakkında ayrıntılı bilgi vermeye çalışacağım.
Anemi Nedir? Anemi kanın hemoglobin miktarındaki azalmaya bağlı olarak dokulara metabolik fonksiyonlar için yeterince oksijen sağlanamaması (hipoksi) durumudur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) hemoglobin (Hb) miktarının 13 gr/dl altında olması durumunu anemi olarak kabul eder.
Anemi Belirtileri Nelerdir? Özellikle egzersiz yapanlarda ve sporcularda yorgunluk olarak ortaya çıkar. Diğer belirtileri baş ağrısı, kan basıncında düşüklük, renk kaybı ve solukluk, kalbin hızlı çalışması, egzersiz performans kapasitesinde düşme, genel halsizlik ve düşkünlük hali, yoğunlaşma eksikliği, nefes almada güçlük çekmek, kalpte çarpıntı bozukluğu, sürekli terleme, kalp yetmezliği, solukluk, ağız kenarında yara çıkması, tırnaklarda düzensizlik, toprak yeme isteğinin oluşması vb. Genelde çocuklarda sık görülen kronik anemide; davranış bozukluğu yaratır, psikomotor gelişim bozukluğu ve dikkat bozukluğu en göze çarpan belirtileridir. Bu belirtileri düşünülmediği takdirde başka patolojik durumlar değerlendirilmelidir.
Sporcularda Anemiye Yol Açan Durumlar Nelerdir? Anemiye yol açan pek çok tıbbi neden olmakla birlikte, sporcularda aneminin en önemli nedenlerinden birinin demir eksikliği olduğunu söyleyebiliriz. Genelde egzersiz sırasında, genito üriner sistem ve gastro intestinal sistem yoluyla kaybedilen demir çok azdır Özelikle terleme yolu ile kaybedilen demir de ihmal edilebilecek düzeydedir. Yalnız uzun mesafe koşucularında ve maratoncularda bu kayıplar çok önemli olabilir. Sporcularda kanamalı travmaya bağlı olarak kan kaybının olması, özellikle bayan sporcularda adet dönemlerinde kan kaybının olması, beslenme planlarında demir içerikli ürünlerin yetersiz olması nedeniyle demir eksikliği anemisi görülebilir. Sporcularda demir eksikliği anemisine yol açan tıbbı sorunlar aşağıdaki gibidir;
HEMOGLOBİNURİ VE HEMATURİ
Hemoglobinuri; Elit düzey egzersiz yapmak damar içi hemolize yol açabilir. Damar içi hemolizinde, serum haptoglobin seviyesinde azalma, idrarda serbest hemoglobin, plazma serbest hemoglobin artışı ve retikülosit indeksinde yükselme görülür. Damar içi hemoliz, egzersizin süresi ve yoğunluğu ile artar. Yine zemin reaksiyon gücünü artıran sert zeminlerde koşu ve şok emici özelliği olmayan spor ayakkabısının kullanımı, hatalı koşu tekniği, eritrosit kırılganlığında artış, vücut ısısında artış ve dolaşımdaki eritrositlerin yaşlı olması damar içi hemolizini artırabilir.
Hematuri; Özellikle uzun mesafe koşucularında görülür. Genelde idrarda kan bulunması durumudur. Mesane arka duvarı ile prostat tabanı arasında sürtünme sonucu oluşur. Egzersiz sırasında damar direncin artmasına bağlı olarak böbrek kılcal damarlarında yırtık olması sonucu ortaya çıkar.
Gastrointestinal Kanama; Egzersiz sırasında kanın gastrointestinal sistemden kaslara yönlenmesine bağlı olarak iskemik gastrit ve kolit görülmesine rastlanabilir. Özellikle, maraton koşucularında iskemik ve metabolik nedenli gastrointestinal de kanama görülebilmektedir. Çok az sporcuda koşu sonrasında kanlı dışkı görülür. Bunun için maraton koşucularına yarış sonrası dönemde gaitada gizli kan bakılması gerekir. Sporcularda stres ve ağrı kesici kullanımı mukozal hasara, gastrit ve ülsere yol açarak kanamaya sebep olabilir.
ANEMİ İLE SPORTİF PERFORMANS ARASINDAKİ İLİŞKİ
Demir eritrosit-Hb kompleksinde oksijenin taşınması için gerekliği tartışılmaz. Mitokondrinin iç membranında yer alan hidrojen elektron taşıyıcı sistemi ve oksidatif fosforilasyonda görevli birçok enzimin ko-faktörüdür. Dolaşımdaki demir fazla olduğu durumlarda ise serbest oksijen radikalleri oluşumuna yol açarak oksidatif strese yol açar. Bilindiği gibi oksidatif stres hücresel düzeyde hasar yapıcı bir mekanizmadır. Bunun için organizmanın; sağlıklı bir yaşam ve en üst düzeyde sportif performans için demiri belirli sınırlarda tutması gereklidir. Bu bilgiler ışığı altında demirin aerobik performansın etkililiğini ve verimliliğini düzenleyen parametrelerden biri olduğunu söyleyebiliriz. Bazı çalışmalarda (hayvan deneylerinde) koşu performansı ile demir seviyesi arasında anlamlı bir ilişkili olduğu, demir eksiliği olan sıçanlarda performansın hemoglobin düzeyinden bağımsız olarak düşük olduğu bulunmuştur.
Sporcular ile yapılan çalışmalarda; hemoglobin değerinin normal sınırlar içerisinde kalması koşulu ile hemoglobin miktarında düşmenin sportif performansı etkilemediği, referans değerin altında Hb değerlerinin ise sportif performansı olumsuz yönde etkilediği bulunmuştur. Eritrosit sayısının yüksek olduğu maraton koşucularında sportif performansın da arttığı gösterilmiştir. Yine demir eksikliği anemisi olan sporcularda demir yüklemesinin performansı artırıcı etkisi ortaya konmuştur. Özellikle anemisi olmayan sporcularda, demir yüklemesinin sportif performansı artırıp artırmadığı konusu henüz ispatlanmamıştır.
Son olarak anemiye yol açan pek çok tıbbi sorun olmakla birlikte, sporcularda aneminin en önemli nedeninin demir eksikliği olduğunu söyleyebiliriz. Ancak sporcularda küçük ve büyük çapta travmanın kan kaybına yol açması, bayan sporcularda adet dönemlerinde kan kaybının olması, beslenme programında demir içerikli ürünlerin yetersiz bulunması nedeniyle demir eksikliği anemisi görülmektedir. Bunu engellemek için sporcuların; deposunu gösteren demirini ve feritin, miktarının ölçülmesi, referans değerler altında ise oral demir verilmesi gerekmektedir. Demir eksikliğinden uzak, performans dolu günler diliyorum.
Kaynaklar:
1. Smith JA, Kolbuch-Braddon M, Gillam I, Telford RD, WeidemannMJ, Changes in the susceptibility of red blood cells to oxidative and osmotic stress following submaximal exercise. Eur J Appl Physiol Occup Physiol 1995
2. Smith JA, Telford RD, Kolbuch-Braddon M, Weidemann MJ. Lactate/H+ uptake by red blood cells durşng exercise alters their physical properties. Eur J Appl Physiol 1997
3. Yıldız Y.Spor Hekimliği Uzmanı
4. Ernest Beutler, Wanda Kuhl and Carol West. The Osmotic Fragility of erythrocytes after prolonged liquid storage and after reinfusion . Blood 1982
5. Akgün N. Egzersiz ve Spor Fizyolojisi. 5. Baskı Ege Üniversitesi Basımevi, 93-98, İzmir,1994
6. Beydağı H. ve Temoçin S. Egzersiz sırasında hemoliz ve kanama. GaziantepTıp Fakültesi Dergisi, 1995
7. John A Smith,David T Martin Richard D Telfordand Samir K Ballas; Greater erythrocyte deformability in world-class endurance athletes. AJP – Heart and Circulatory Physiology 1999
• Egzersiz Esnasında Sıvı Kaybının Etkileri Nelerdir?
• EGZERSİZ VE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ÜZERİNE ETKİSİ
• KADINLAR NASIL EGZERSİZ YAPMALIDIR?
• KORONAVİRÜS VE EGZERSİZ
• Vertigo Hastaları Nasıl Egzersizler Yapmalı?
• Basit Egzersizlerle Sağlığınızı Koruyun
• Jamaika Atletizm Sırları
• Okul ve Egzersiz
• Fibromiyalji ve Egzersiz
• ALİ GÜREŞ KÖŞE
• Genç kalmanın sırrı; aerobik egzersiz
• Mahalli idareler sağlıklı yaşamın neresinde?
• Rahatlatan egzersizler
• Haydi zumbaya
• Astım ve Bronşit Hastalarına Egzersiz Önerileri
• Nabızla egzersiz
• Ali Güreş köşe yazısı
• Karın Sıkıştırma Egzersizleri
• Egzersizle yaşlanma geciktirilebilir mi?
• Kalp hastalıkları ve egzersiz
• Egzersiz Yap Sivilcelerden Kurtul
• Egzersiz ve romatizma
• Cilt Güzelliğiniz İçin Egzersiz Yapın
• Egzersiz ve beyin sağlığı
• Egzersiz ve Bel Fıtığı
• Koşu ve Yürüyüş İçin Öneriler
• Çocuklarda fiziksel aktivite
• Kegel Egzersizleri
• Egzersiz ve Depresyon
• Egzersizle Omuz Çökmesi ve Ağrısından Kurtulun
• Karın Yağları ve Egzersiz
• Egzersiz Yapmak Adet Dönemini Geciktirir mi?
• Anemi ve Egzersiz
• Her derde deva
• Bacaklar için egzersiz
• Egzersiz ve Oruç
• Kadın ve egzersiz
• Doğru Kardio Egzersizleri
• Kalça kaslarını kuvvetlendirme egzersizleri
• Hangisi faydalı? Koşu mu yoksa yürüyüş yapmak mı?
• Egzersiz ve Romatizma
• Egzersiz yap selülitten kurtul
• Egzersiz hangi saatlerde yapılmalıdır?
• Okul ve spor
• Kabızlık ve Egzersiz
• Spor kültürünün oluşmasında yerel yönetimlerin rolü
• Tansiyon Hastaları Nasıl Egzersiz Yapmalı
• Kilo Almak İstiyorsan Egzersiz Yap
• Yerel Yönetimlerin egzersiz politikaları var mı?
• Solunum Sistemimiz ve Egzersiz
• Yerel Yönetimler Spor Aktivitelerini Desteklemeli
• Egzersiz ve sigaranın etkileri
• Egzersizin bulaşıcı hastalıklar üzerindeki etkisi
• Spor Bilinci Yaratmak
• Egzersizin Cinsel Sorunlar Üzerine Etkisi
• Karaciğer Yağlanması ve Egzersiz
• Egzersiz ve Doğru Nefes Alma
• Egzersizin Testosteron ve Kas Gelişimine Etkisi
• Kalp Sağlığınız İçin Dans Edin Lütfen!
• Egzersiz Sırasında Kan Şekerinin Düşmesi
• Göğüste Kireçlenmeye Karşı Egzersiz
• Boyun ve Sırt Ağrıları İçin Pilates
• Bayanlarda Ağırlık Çalışmasının Önemi
• Esneme Egzersizlerinin Önemi
• Tantra Egzersizleri ve Cinsel Performans
• Egzersiz ve serotonin (Mutluluk)
• Vücut Geliştirme ve Ergojenik Yardımcılar
• Egzersiz yaparken sıvı kullanımı
• Rahatlama egzersizleri
• Düzenli Egzersiz Kalbinizi Nasıl Etkiler?
• Hareketsiz yaşamın riskleri
• Çocuklarda egzersiz ve hareket eğitimi
• Sağlığınız için basit hareketler
• Romatizma hastaları egzersiz yapabilir mi?
• Düztabanlık ve ayak ağrıları için egzersizler
• Farklı Zeminde Koşmalıyız
• Regl döneminde uygun egzersiz
• Çağın hareketsizlik sorunu var
• Egzersizin stres üzerindeki etkisi
• Yavaş Tempolu Aerobik Egzersiz Gençleştiriyor
• Ülseratif kolitli olan hastalar egzersiz yapabilir mi?
• Egzersiz yapmak kolesterolü düşürür mü?
• Bayanlarda kol arkası sarkmalarını önleyici egzersizler
• Egzersizin Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkisi
• Beliniz için egzersiz dönemi
• Egzersizin beyin sağlığı üzerindeki etkisi
• Topuklu ayakkabıların yarattığı hasar
• Egzersiz göğüs sarkmalarını engelliyor mu?
• Kasık fıtığı için egzersiz önerileri
• Parkinson hastaları egzersiz yapabilir mi?
• Egzersizin migren üzerindeki etkisi
• Yaşlılık döneminde egzersiz ve riskleri
• Vücut geliştirirken yaptığımız hatalar
• Egzersiz Yapmak Gribe Yakalanmayı Azaltıyor mu?
• Egzersizle sırt ve bel ağrılarından kurtulun
• Bayanlarda kalça sıkıştırma egzersizleri
• Egzersizin Psikolojik Etkileri
• Hamilelikte Egzersizin Bebeğin Beyin Gelişimine Etkisi
• Çocuğunuzun Kalbi Egzersize Ne Kadar Hazır?
• Karın kaslarına yönelik egzersiz önerilerimiz
• Zayıflama Uğruna Sağlığınızdan Olmayın
• Farklı Ortamlarda Egzersiz ve Yükselti
• Egzersizin Selülit Üzerine Etkisi
• Egzersiz krampları
• Yoğun Egzersizin Hormonlara Etkisi
• Kas geliştiren ilaçların zararları
• Duruş Bozukluğu İçin Egzersiz Önerileri
• Egzersiz bunamanın ilacıdır
• Vitaminler egzersizin etkisini azaltıyor mu?
• Egzersizin beyin üzerine etkisi
• Bebeklere egzersiz yaptırılır mı?
• Soğuk havalarda egzersiz yaparken dikkat
• Cumhuriyet Döneminde Spor ve Atatürk
• Egzersiz yapmak gençleştirir mi?
• Bayan Sporcuların Kabusu: Regl Döneminde Performans düşer mi?
• Fiziksel aktivite yapma alışkanlığı edinme
• Zencilerin performans üstünlüğü genetik mi?
• Pilates yapmak zayıflatıyor mu?
• Olimpiyatları neden kaybettik?
• Egzersiz Kaliteli Yaşamın İlacıdır
• Egzersizin Kas Hastalığına Etkisi
• Egzersizde Ergojenik Destek Nedir?
• Kalbinizi Egzersiz Yaparak Koruyun
• Ankilozan spondilit Hastaları Ne Tür Egzersizler Yapmalı?
• Oruçlu iken egzersiz yapılır mı?
• Hamilelikte egzersiz yapılır mı?
• Sıcakta fiziksel aktivite yapmak.
• Regl Döneminde Egzersiz Yapılır Mı?
• Lenf Ödemde Egzersiz Yapmak
• Bayanlar için Yağlarından Kurtulma Önerileri
• Çocuklarda Denge Gelişimi
• Yaz Spor Okulları
• Fiziksel Aktivite Esnasında Yapılan Yanlışlar
• Göbek yağlarından kurtulmanın şifresi
• Gençlik ve Spor Bayramı ile Ulusal Spor Politikası
• Fiziksel aktivite beyin hücrelerini yeniliyor
• Fiziksel aktivite ve zihinsel gelişim
• Bırakın çocuklar oynasın
• Muhteşem Tibet’in Beşlisi Nedir?
• Ergenlik dönemde neden fiziksel aktivite yapılmalıdır?
• Fiziksel aktivitenin osteoporoz üzerine etkisi
• Hangi Egzersizler Büyüme Hormonunu Tetikler?
• Fiziksel aktivite meme kanseri riskini azaltır mı?
• Çalışma hayatında fiziksel aktivite
• Yağlardan kurtulmak için şifreler
• Aktivitenin psikolojik etkileri
• Hangi fiziksel aktivite hangi hastalığa iyi geliyor?
• Fiziksel aktivitenin iskelet sistemi üzerine etkileri nelerdir?
• Egzersiz yapılan zemin ve kullanılan ayakkabı nasıl olmalıdır?
• Çocuklar için hangi fiziksel aktiviteler boy uzatır?
• Neden Sporcular Doping Kullanma İhtiyacı Duyarlar? Zararları Nelerdir?
• Sporcular neden aniden ölüyor?
• Müsabakalardan önce sporcular cinsel ilişkide bulunmalı mı?
• Vücut Geliştirmede Kullanılan İlaçların Metabolizma Üzerine Olumsuz Etkileri
• Yorgunluğa karşı fiziksel aktivite iyi gelir mi?