
Egzersizin beyin sağlığı üzerindeki etkisi
24 Mayıs 2014, CumartesiTweet |
Bu haftaki yazımda egzersizin beyin ve hafıza kuvveti ile ilişkilerinin neler olduğuna değineceğim. Bu tip aktivitelerin zeka gelişimine olan etkisi, akıl gücünün egzersiz ile olan ilişkisi, sağlıklı yaşam sporunun beyine olan etkileri, düzenli egzersizin beyin sağlığı ve gücüne olan etkileri hakkındadır. Kuvvetli bir hafıza ve sağlıklı bir beyne egzersizin yaptığı katkı uzun zamandır tartışılmaktadır. Düzenli egzersiz beyin ve akıl sağlığı üzerindeki etkisi için biz şöyle deriz; “Akıllısınız, çünkü egzersiz yapıyorsunuz; egzersiz yaptığınız için akıllısınız.” Akıl ve zekâ aslında gizil bir güç ve aynı zamanda yetenektir. İkisi arasındaki tek fark, bir başkasından akıl alabilirsiniz ama zekâyı asla. O, her insanın kendisine özgüdür.
Egzersizin beyine etkisi var mıdır?
ABD’de yapılan bir araştırmaya göre 20’li yaşlarda yapılan egzersiz, orta yaşlarda beynin korunmasına yardımcı oluyor. Koşu, yürüyüş, yüzme ve bisiklete binmek gibi kardiyo egzersizlerinin, 20 yıllık dönemde düşünme yetilerini ve hafızayı güçlendirdiği ortaya çıktı.Yapılan bir başka araştırmada fitness egzersizinin, 55-80 yaşları arasındaki sağlıklı bireylerde, düşünsel performansı artırdığı açıkça ortaya konmuştur. Farklı bilimsel çalışmalarda ise; 65 ve üzeri yaşlarında olup, düşünsel yeteneği azalmış kişilerde fitness egzersizini yapmanın benzer sonuçları ortaya koyduğu görülmüştür. Bu demek ki ister zihinsel bilişsel bir sorun olsun, ister olmasın her iki insan grubunda da egzersiz beyinsel fonksiyonları güçlendirmektedir. Daha fazla kan basıncı ile birlikte fazla oksijen anlamına geldiği için egzersiz yapan bir kişinin beyin hücreleri daha iyi beslenmektedir. Uzun zamandır atletik vücut ile zihinsel güç arasında bilimin bulduğu tek bağlantı buydu. Şimdi, beyin tarama cihazları ve biyokimya alanındaki gelişmelerden yararlanan bilim adamları, egzersizin beyinde yarattığı etkileri daha derinlemesine araştırabiliyorlar. Egzersizin etkisi önce kaslarda kendini gösterir. İki veya dört başlı bir kasın her kasılması ve gevşemesinde, insülin like growth factor adı verilen bir proteinin de aralarında bulunduğu kimyasal maddeler salgılanır. Bu maddeler kan ile birlikte yol alır ve sonunda beyne ulaşır. IGF, beyinde, vücudun "nörotransmiter fabrikasındaki usta" gibi çalışır.
Aerobik egzersizinin kalbinize ve ciğerlerinize yararı yapılan araştırmalarda beyninizin daha uyanık ve çevik olmasında da egzersizin çok etkili olduğunu kanıtlanmıştır. Yeterli aerobik egzersizler beyninize oksijen ve glikoz zengini daha çok kan gönderir. Aerobik egzersiz devamlı alışkanlık hâlinde gelir ise bu tesir daha kapsamlı olur. Her ne kadar vasat fiziksel aktivitelerde beyni güçlendirir ise de daha yoğun olanların faydası daha da etkilidir. “Örneğin; kelime belleme hafızasında şiddetli egzersizin hafif egzersize göre yüzde 20 daha kuvvetli olduğu yapılan deneylerle belirlenmiştir.” Beyin kapasitesinin gelişmesini ve egzersizin beyin fonksiyonları üzerindeki etkisini inceleyen Dr. Carson Smith: “Beyindeki sinir ve damar hücrelerinin gelişimi beynin gelişmesini sağlar, aksi takdirde yaşlandıkça beyin küçülmeye, büzüşmeye başlar” demektedir. 2011 Yılında Amerika Milli Bilimler Akademisi’nin sonuç bildirgesinde: “Orta yaşlarda devamlı yapılan egzersizin beynin öğrenme ve bellek merkezi olan hippocampus’un yoğunluğunu egzersiz yapmayanlara oranla yüzde 2 oranında arttırır. İlk bakışta bu oran küçük görülebilir ama yaş ilerledikçe beyin hacminin büyümediği aksine genelde büzüştüğünü, küçüldüğünü hatırlamalıyız. Hâlbuki egzersiz yapanlarda küçülmeyip az da olsa büyümektedir. Buna ilaveten, ölecek olan pek çok beyin hücrelerini etkili egzersizin kurtardığı da bilinmektedir” demektedir.
Egzersiz sırasında terlemenin sırrı nedir?
Terlemeli egzersizin öğrenmeye ve belleğe yeni kayıtlar yaptırmaya çok yardımcı olduğu ve ileri yaşlardaki akıl hastalıklarını önemli ölçüde defettiği tespit edilmiştir. Hippocampus’un (beynin deniz-atına benzer şakak tarafındaki bölümünün) Alzheimer hastalığından çok etkilendiği tespit edilmiştir. 2010 yılında yapılan araştırmalarda; yetişkin aktif koşan farelerin hareketsiz durağan farelere göre şekiller ve renklerde daha ince ayırım yaptıkları tespit edilmiştir. İnsanlar üzerinde bundan önceki deneyler de aynı sonucu vermiştir. Nitekim idrak, teşhis ve odaklanmayı geliştirme egzersizin yaşlılıktaki akıl hastalıklarını önlemeye yardımcı olduğu bilinmektedir.
Beynin planlama gücü nasıl olmaktadır?
Beynin ön bölümü olan frontal korteks tarafından yürütülen karar alma, planlama, organizasyon ve fikir üretme gibi akıl çalışmalarına devamlı yapılan egzersizler çok yardımcı olur ve kolaylaştırır. 2010 yılında Japonya’da yapılan bir araştırmada yoğun egzersiz alışkanlığı olan kişilerde aktif olmayanlara kıyasla aklî beceri derecelerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Dolayısı ile muntazam egzersiz yapmanız; özel veya iş ile ilgili yeni projelerde ayrıntılara boğulmadan başarılı olmanıza yardımcı olacaktır.
Beynin çabuk hatırlaması nasıldır?
Aerobik egzersizin aktif olmak sadece bellek güçlenmesine değil, aynı zamanda belleğinizdeki verileri çabuk hatırlamanıza da yardımcı olur. Alzheimer hastalığının ilk döneminde egzersiz yapmakta olan kişilerin pasif olanlara kıyasla önemli şahısların isimlerini hatırlamakta daha iyi oldukları tespit edilmiştir. Beynin orta kısmındaki corpuscollosum, bu bölümde depolanan bilgileri tarayarak ortaya çıkarır. Bu kısım bellek iletişimlerini organize eder. Etkili aerobik egzersiz hücreler arasındaki bu iletişim sinyallerinin kalitesinin ve gücünün yükselmesine yardımcı olur. Böylece beyindeki uçsuz bucaksız depolanmış bellek ayrıntılarına çabuklukla ulaşmış olursunuz. Her zaman hatırlamakta yarar var ki; vücudun en çok oksijen ve glikoz tüketicilerinden biri de beyindir. Kan dolaşımının iyi olduğu kardiovasküler sistemde beyin rahatlıkla besleneceğinden kendisinden beklenen görevi de en iyi düzeyde yapabilecektir.
Bizim önerilerimiz; eğitimcilerin okullarda beden eğitimi derslerine ağırlık verilmesi için çaba sarf etmeleridir. Beden eğitimi derslerinin yoğunlaşmasıyla öğrencilerin diğer derslerde de daha başarılı olacaklarına dikkat çekmeliyiz ve siyasetçileri bu konuda yasa değişikliği yapmaları yönünde uyarmalıyız. ABD'de son yıllarda bazı okullarda okuma derslerinden hemen önce beden eğitimi derslerinin konduğunu biliyoruz. Bu sınıflardaki öğrencilerin büyüdüklerinde daha aktif yetişkinler olma olasılığı yüksektir. Bazı bilimsel çalışmalar da gösteriyor ki haftada birkaç kez egzersize zaman ayıranların, oturduğu yerden kalkmayan yaşıtlarına göre Alzheimer hastalığına daha ileri yaşlarda yakalandığını gösteriyor. Sağlıklı ve akıllı kalmanızı diliyorum.
Kaynaklar: 1)J.Syer,C.Connolly;Zihinsel Antrenman.2)Runner’s World dergisinin Kasım 2011 sayısında yayınlanmıştır. Yazının orijinal başlığı:StrongMinded,, 3)internet adresi:http://www.runnersworld.com/article/0,7120,s6-238-267--14079-0,00.html,Yazıyı hazırlayan Runner’s World yazarı:DeniseSchipani,Yazıyı Türkçeye çeviren Zinde Türkiye yazarı:Hayri Özmeriç 4)Dr. Sinan İBİŞ
• Egzersiz Esnasında Sıvı Kaybının Etkileri Nelerdir?
• EGZERSİZ VE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ÜZERİNE ETKİSİ
• KADINLAR NASIL EGZERSİZ YAPMALIDIR?
• KORONAVİRÜS VE EGZERSİZ
• Vertigo Hastaları Nasıl Egzersizler Yapmalı?
• Basit Egzersizlerle Sağlığınızı Koruyun
• Jamaika Atletizm Sırları
• Okul ve Egzersiz
• Fibromiyalji ve Egzersiz
• ALİ GÜREŞ KÖŞE
• Genç kalmanın sırrı; aerobik egzersiz
• Mahalli idareler sağlıklı yaşamın neresinde?
• Rahatlatan egzersizler
• Haydi zumbaya
• Astım ve Bronşit Hastalarına Egzersiz Önerileri
• Nabızla egzersiz
• Ali Güreş köşe yazısı
• Karın Sıkıştırma Egzersizleri
• Egzersizle yaşlanma geciktirilebilir mi?
• Kalp hastalıkları ve egzersiz
• Egzersiz Yap Sivilcelerden Kurtul
• Egzersiz ve romatizma
• Cilt Güzelliğiniz İçin Egzersiz Yapın
• Egzersiz ve beyin sağlığı
• Egzersiz ve Bel Fıtığı
• Koşu ve Yürüyüş İçin Öneriler
• Çocuklarda fiziksel aktivite
• Kegel Egzersizleri
• Egzersiz ve Depresyon
• Egzersizle Omuz Çökmesi ve Ağrısından Kurtulun
• Karın Yağları ve Egzersiz
• Egzersiz Yapmak Adet Dönemini Geciktirir mi?
• Anemi ve Egzersiz
• Her derde deva
• Bacaklar için egzersiz
• Egzersiz ve Oruç
• Kadın ve egzersiz
• Doğru Kardio Egzersizleri
• Kalça kaslarını kuvvetlendirme egzersizleri
• Hangisi faydalı? Koşu mu yoksa yürüyüş yapmak mı?
• Egzersiz ve Romatizma
• Egzersiz yap selülitten kurtul
• Egzersiz hangi saatlerde yapılmalıdır?
• Okul ve spor
• Kabızlık ve Egzersiz
• Spor kültürünün oluşmasında yerel yönetimlerin rolü
• Tansiyon Hastaları Nasıl Egzersiz Yapmalı
• Kilo Almak İstiyorsan Egzersiz Yap
• Yerel Yönetimlerin egzersiz politikaları var mı?
• Solunum Sistemimiz ve Egzersiz
• Yerel Yönetimler Spor Aktivitelerini Desteklemeli
• Egzersiz ve sigaranın etkileri
• Egzersizin bulaşıcı hastalıklar üzerindeki etkisi
• Spor Bilinci Yaratmak
• Egzersizin Cinsel Sorunlar Üzerine Etkisi
• Karaciğer Yağlanması ve Egzersiz
• Egzersiz ve Doğru Nefes Alma
• Egzersizin Testosteron ve Kas Gelişimine Etkisi
• Kalp Sağlığınız İçin Dans Edin Lütfen!
• Egzersiz Sırasında Kan Şekerinin Düşmesi
• Göğüste Kireçlenmeye Karşı Egzersiz
• Boyun ve Sırt Ağrıları İçin Pilates
• Bayanlarda Ağırlık Çalışmasının Önemi
• Esneme Egzersizlerinin Önemi
• Tantra Egzersizleri ve Cinsel Performans
• Egzersiz ve serotonin (Mutluluk)
• Vücut Geliştirme ve Ergojenik Yardımcılar
• Egzersiz yaparken sıvı kullanımı
• Rahatlama egzersizleri
• Düzenli Egzersiz Kalbinizi Nasıl Etkiler?
• Hareketsiz yaşamın riskleri
• Çocuklarda egzersiz ve hareket eğitimi
• Sağlığınız için basit hareketler
• Romatizma hastaları egzersiz yapabilir mi?
• Düztabanlık ve ayak ağrıları için egzersizler
• Farklı Zeminde Koşmalıyız
• Regl döneminde uygun egzersiz
• Çağın hareketsizlik sorunu var
• Egzersizin stres üzerindeki etkisi
• Yavaş Tempolu Aerobik Egzersiz Gençleştiriyor
• Ülseratif kolitli olan hastalar egzersiz yapabilir mi?
• Egzersiz yapmak kolesterolü düşürür mü?
• Bayanlarda kol arkası sarkmalarını önleyici egzersizler
• Egzersizin Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkisi
• Beliniz için egzersiz dönemi
• Egzersizin beyin sağlığı üzerindeki etkisi
• Topuklu ayakkabıların yarattığı hasar
• Egzersiz göğüs sarkmalarını engelliyor mu?
• Kasık fıtığı için egzersiz önerileri
• Parkinson hastaları egzersiz yapabilir mi?
• Egzersizin migren üzerindeki etkisi
• Yaşlılık döneminde egzersiz ve riskleri
• Vücut geliştirirken yaptığımız hatalar
• Egzersiz Yapmak Gribe Yakalanmayı Azaltıyor mu?
• Egzersizle sırt ve bel ağrılarından kurtulun
• Bayanlarda kalça sıkıştırma egzersizleri
• Egzersizin Psikolojik Etkileri
• Hamilelikte Egzersizin Bebeğin Beyin Gelişimine Etkisi
• Çocuğunuzun Kalbi Egzersize Ne Kadar Hazır?
• Karın kaslarına yönelik egzersiz önerilerimiz
• Zayıflama Uğruna Sağlığınızdan Olmayın
• Farklı Ortamlarda Egzersiz ve Yükselti
• Egzersizin Selülit Üzerine Etkisi
• Egzersiz krampları
• Yoğun Egzersizin Hormonlara Etkisi
• Kas geliştiren ilaçların zararları
• Duruş Bozukluğu İçin Egzersiz Önerileri
• Egzersiz bunamanın ilacıdır
• Vitaminler egzersizin etkisini azaltıyor mu?
• Egzersizin beyin üzerine etkisi
• Bebeklere egzersiz yaptırılır mı?
• Soğuk havalarda egzersiz yaparken dikkat
• Cumhuriyet Döneminde Spor ve Atatürk
• Egzersiz yapmak gençleştirir mi?
• Bayan Sporcuların Kabusu: Regl Döneminde Performans düşer mi?
• Fiziksel aktivite yapma alışkanlığı edinme
• Zencilerin performans üstünlüğü genetik mi?
• Pilates yapmak zayıflatıyor mu?
• Olimpiyatları neden kaybettik?
• Egzersiz Kaliteli Yaşamın İlacıdır
• Egzersizin Kas Hastalığına Etkisi
• Egzersizde Ergojenik Destek Nedir?
• Kalbinizi Egzersiz Yaparak Koruyun
• Ankilozan spondilit Hastaları Ne Tür Egzersizler Yapmalı?
• Oruçlu iken egzersiz yapılır mı?
• Hamilelikte egzersiz yapılır mı?
• Sıcakta fiziksel aktivite yapmak.
• Regl Döneminde Egzersiz Yapılır Mı?
• Lenf Ödemde Egzersiz Yapmak
• Bayanlar için Yağlarından Kurtulma Önerileri
• Çocuklarda Denge Gelişimi
• Yaz Spor Okulları
• Fiziksel Aktivite Esnasında Yapılan Yanlışlar
• Göbek yağlarından kurtulmanın şifresi
• Gençlik ve Spor Bayramı ile Ulusal Spor Politikası
• Fiziksel aktivite beyin hücrelerini yeniliyor
• Fiziksel aktivite ve zihinsel gelişim
• Bırakın çocuklar oynasın
• Muhteşem Tibet’in Beşlisi Nedir?
• Ergenlik dönemde neden fiziksel aktivite yapılmalıdır?
• Fiziksel aktivitenin osteoporoz üzerine etkisi
• Hangi Egzersizler Büyüme Hormonunu Tetikler?
• Fiziksel aktivite meme kanseri riskini azaltır mı?
• Çalışma hayatında fiziksel aktivite
• Yağlardan kurtulmak için şifreler
• Aktivitenin psikolojik etkileri
• Hangi fiziksel aktivite hangi hastalığa iyi geliyor?
• Fiziksel aktivitenin iskelet sistemi üzerine etkileri nelerdir?
• Egzersiz yapılan zemin ve kullanılan ayakkabı nasıl olmalıdır?
• Çocuklar için hangi fiziksel aktiviteler boy uzatır?
• Neden Sporcular Doping Kullanma İhtiyacı Duyarlar? Zararları Nelerdir?
• Sporcular neden aniden ölüyor?
• Müsabakalardan önce sporcular cinsel ilişkide bulunmalı mı?
• Vücut Geliştirmede Kullanılan İlaçların Metabolizma Üzerine Olumsuz Etkileri
• Yorgunluğa karşı fiziksel aktivite iyi gelir mi?