Bu konu yıllardır bilim dünyasında tartışılmaktadır. Vücut geliştirme belirli alet ve makineler ile bilimsel ve programlı çalışmalar yapmak suretiyle, vücudun çeşitli sistemlerini geliştirmeye yarayan, kişiyi her yaşta, sağlıklı ve zinde ve formda tutarak estetik kazandıran çok yönlü bir spor branşıdır. Son yıllarda vücut geliştirme sporu bütün dünyada en çok ilgi gören sporlardan biri olarak, yarışmacı düzeyde çalışılması bir yana evde, özel salonlarda, okul ve müessese gibi tesislerde milyonlarca kişi tarafından yapılan çok yaygın bir spor haline gelmiştir. Sağlıklı yaşam felsefesi içinde, yeni aletlerinde geliştirilmesiyle, fizik tedavi, kondisyon, fitness, gelişme, zayıflama, kuvvetlenme gibi birçok sebepten, ilerlemiş ülkelerde, ferdi çalışma sporları içinde en büyük çalışmacı kitlesine sahip bir konuma gelmiştir. Ergojenik yardım konusu, sporcuların ilgisini çeken ve sporcuların beslenme ve antrenmanlarına destek amaçlı uygulanan yöntemdir. Vücut geliştirme sporu ile uğraşan sporcuların ergojenik yardımları kullanırken, sporcuya sağladığı faydaları ve zararları bilmesi; ayrıca spor ahlakına uygun sınırlar içerisinde bu yardımları uzman kişiler kontrolünde bilinçli bir şekilde kullanması son derece önemlidir. Bu çalışma vücut geliştirme sporu yapan erkek ve bayan sporcuların ergojenik yardımlar konusundaki bilgi ve uygulama düzeylerini tespit etmek açısından oldukça önem taşımaktadır. Özellikle ülkemiz de bundan etkilenmiş, kaslı vücuda merak yüzünden amaç ne olursa olsun, ferdi yapılan sportif çalışmalar içinde ilk sırayı almıştır. Yıllarca vücut geliştirme sporunun faydaları ile ilgili gerek tıp otoriteleri gerekse spor bilim adamları tarafından yapılan araştırmalar sonucunda; vücut geliştirme sporunun kasların mükemmel çalıştırılması, kuvvetlendirilmesi, geliştirilmesi ve estetik kazandırılması, kan dolaşımını düzenlemesi, solunun kapasitesini artırması, vücut hakimiyeti, denge ve konsantrasyonu artırması, gelişme çağında boy uzamasına yardımcı olması, ileri yaşlarda kas erimesi ve eklem rahatsızlıklarını önlemeye yardımcı olması, hanımların genel estetik ve atletik yapı elde etmelerine de yardımcı olmasının yanı sıra bilimsel yapıldığı taktirde birçok hastalığı önlediği de tıp otoriteleri tarafından tespit ve kabul edilmiştir. İyi bir vücut geliştirme sporcusu komple bir atlettir diye tanımlanır. Bu sporcular kuvvetlidir, süratlidir, vücut yağ oranı düşüktür, geniş göğüs kafesine sahip kalınlaşmış kas yapısına sahiptir. Vücut hakimiyeti yüksek, denge ve koordinasyonu gelişmiş, içki ve sigara gibi kötü alışkanlıkları olmayan kişilerdir. Vücut geliştirme sporcusu disiplinli, nefsine hakim, azimli, alçak gönüllü ve inançlı olması güçlü karakterinin göstergesidir. Vücut geliştirme sporcusu güçlü karakteriyle insanlara güven veren bir yapıya sahiptir.

Vücut geliştirme sporu çalışma yöntemleri üç grupta uygulanır. Bunlar; başlangıç yöntemi, orta seviye yöntemi ve ileri seviye çalışma yöntemidir. Bu üç ana başlık altında toplanan yirmi dokuz değişik çalışma yöntemi vücut geliştirme sporunun alt yapısını oluşturmaktadır.

ERGOJENİK YARDIMLAR

Ergojenik yardımcılar sporcuların performanslarını artırmak amacı ile yapılan uygulamalara genel olarak verilen addır. Ergojenik yardımcılar, beslenme, psikolojik, fizyolojik, farmakolojik, mekanik ve biyomekanik olmak üzere 5 gruba ayrılır. Günümüzde sporun, elit sporcuya kazandırdığı maddi ve manevi olanaklar spora ilgiyi, katılımcı sayısını ve dolaylı olarak rekabeti artırmaktadır. Sporda başarı genetik yapıya ve üst düzey antrenmana bağlıdır. Bu koşullara sahip sporcular daha iyi olmak için, diğerleri ise elit düzeydeki sporculara ulaşabilmek için ergojenik yardımcılardan yararlanırlar. İnsanların güç ve enerjilerini suni bir şekilde artırarak başarı şanslarını yükseltme çabalarının başlangıcı oldukça eskidir.

İlk tarihi bulgular M.Ö. 500-600 yıllarında Peru ve Bolivya gibi Orta Amerika yerlilerinin uzun, yorucu dağ yürüyüşlerinde dayanıklılıklarını artırmak amacı ile “coco yaprağı” çiğnedikleri dönemlere rastlar. Bu tarihi başlangıcı Yunanlı’ların ve Romalı’ların tatbik ettikleri çeşitli yöntemler takip etmiştir. Uzun yıllar boyunca basit ve etkisiz yöntemler uygulanmış; bu yüzden sporcuların performanslarında kayda değer gelişmelere ulaşılamamıştır. 19. yüzyılda ise kafein, alkol, nitrogliserin, opium ve hatta striktinin atletler üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Androjenlerin anabolizan etkisinin farkına 2. Dünya Savaşı sırasında varılmış ve bu tarihten itibaren kas kütlesini ve gücünü artırmaya çalışan sporcular tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Uyarıcı maddelerin kullanımı ise 1960 ve 1970 yıllarda sporcular arasında yaygınlaşmaya başlamıştır.

Son yirmi yıl içerisinde zevk amaçlı spor yapan bireyler arasında da ergojenik yardım kullanımının yaygınlaşması, olaya yeni bir boyut getirmiştir. Basın yayın organları, 1980’li yıllardan itibaren sporcularda ilaç suistimali konusuna daha ayrıntılı yer vermeye başlamıştır. Konuyla ilgili şüpheler, skandallar, trajediler ve para cezaları günlük hayatımıza girmiş ve popülarite kazanmıştır.

Vücut geliştirme sporcuları da performanslarını artırmak amacıyla ergojenik yardımcılardan faydalanmaktadırlar. Vücut geliştirme sporcusunun en çok tercih ettiği ergojenik yardımcılar: Beslenme ve farmakolojik ergojenik yardımcılardır. Bir vücut geliştirme sporcusunun başarısı beslenme programındaki zenginliği ile doğru orantılıdır. Beslenme ergojenleri, vücut geliştirme sporcusu için hem maddi olarak hem de sindirim ve kullanım kolaylığı sağladığı için cazip gelmekte ve bu nedenlerden dolayı tercih edilmektedir. Farmakolojik ergojenler ise sportif performansı suni olarak artıran 1. derecede ergojenik yardım olması ve geri dönüşümü olmayan zararlarına rağmen güç ve konsantrasyon üzerine yaptığı muazzam gelişmelerin cazip gelmesi, başarıya kolay yoldan ulaşmak isteyen ve farmakolojik ergojenlerden kullanan sporcularla rekabet etmek için başka çaresi olmadığını düşünen sporcular tarafından kullanılır. Toplumlarda sadece vücut geliştirme sporcularının ergojenik yardımcılardan (özellikle farmakolojik ergojenler) yararlandıkları gibi yanlış bir kanı vardır. Oysa bütün spor branşlarındaki sporcular da ergojenik yardımcılardan yararlanmaktadırlar. Vücut geliştirme sporcularına, ergojenik yardımcılar ile ilgili fazla bir araştırmanın yapılmamış olması ve sportif etkinliklerle ergojenik yardım konusu hakkındaki bilgi ve uygulama metotlarının, vücut geliştirme sporcuları tarafından kavranmasının gerekliliği araştırmayı hazırlayıcı nedenler arasındadır. Ayrıca bu araştırma ile vücut geliştirme sporcularının ergojenik yardım konusu hakkındaki bilgi ve uygulama düzeylerini tespit etmek ve ergojenik yardım konusundaki eğitim ihtiyaçları amaçlanmıştır.

Ergojenik yardım ve vücut geliştirme sporu arasındaki ilişki bu derece önemli olmasına karşın Ülkemizde bu konu üzerinde yapılan araştırmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışmada, sporun temelini oluşturan ve kaynağını oluşturan amatör vücut geliştirme sporcularının ergojenik yardım konusundaki bilgi ve uygulama metotlarının hangi düzeyde olduğu araştırılmış ve değerlendirilmiştir. Ayrıca sağlık için spor yapmak isteyenler ile vücutunu fit tutmak için yapılan çalışmalarda ise ergojenik destek gerekmemekte yada çok dikkatli ve düzenli kullanılmalıdır aksi halde kötü sonuçlar vermektedir. Sağlıklı ve mutlu spor dolu günler dillerim.

Kaynaklar: **R.Güner, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Anabilim Dalı, 7. Spor Bilimleri Kongresi, Panel Bildirileri, 391,393.www.kasvekuvvet.com,http://www.fitday.com/fitness-articles/fitness/6-mistakes-youre-making-when-trying-to-build-muscle.html Çeviren: Çiğdem Taş Dr.Mehmet Ünal, İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Spor Hekimliği ABD, 34390, Çapa, İstanbul.Genel Tıp Derg 2005;15(1):43-50,Williams M, Kreider RB, Branch JD Creatine: The Power supplement. Human Kinetics, Champaign, IL. 1999.,International Olympic Committee (2004). Prohibited classes of substances and prohibited methods. Available from URL: ,Williams MH, Branch JD. (1998) Creatine supplementation and exercise performance: An update. J Am Coll Nutr 1998;17:216-234.,Wyss M, Kaddurah-Daouk R. (2000) Creatine and creatinine metabolism. Physiol Reviews 2000;80:1107-1213.Anderson O. Creatine propels British athletes to Olympic gold medals: Is creatine the one true ergogenic aid? Running Res News 1993;9:1-5.,Bird SP. Creatine supplementation and exercise performance: A brief Review. J Sports Sci Med 2003;2:123-132.Burke LM, Pyne DB,Telford RD. Effect of oral creatine supplementation on single-effort sprint performance in elite swimmers. Int J Sports Nutr 1996;6:222-33.