Yataktaydım. Etraf birden aktarıldı. Deprem oluyor sandım. Yatak dönme dolap gibi döndü. Öyle korktum ki, soluğu acil serviste aldım! Serum taktılar, ilaç verdiler. Geçmişti ama eve dönünce yine oldu. Anladım ki ters giden bir şeyler var. Felç mi oluyorum doktor bey?
Pozisyon değişmesi ile baş dönmesi arasında nasıl bir ilişki vardır?
İç kulak bölgesinde kemik içinde, yarım daire şeklinde ve içinde sıvı bulunan kanallar vardır. Ön, arka ve yatay kanal olarak bilinen bu yapılar, başın hemen her yöne hareketini hassas bir şekilde algılayabilirler. İki kanal birlikte çalışır. Tahterevalli gibidir! Bir taraf yükselirken, diğer taraf alçalır. Kanallar, baş hareketi ile benzer ve uyumlu sonuçlar üretirlerken, gerçekte tahterevalli de olduğu gibi ortadan bir birine bağlı değillerdir. Yapısal benzerlikleri nedeni ile bu eş ve simetrik sonuçları üretirler. Üretilen bu bilgiler sinirlerin uzantıları ile beyin sapı ve beyincik denilen beyin bölgelerine ulaşır. Burası üst merkez olarak "Baş nereye dönüyor" diye hesaplamalar yapar. Hesaplanan bu bilgi de diğer yapıların çalışması için gereklidir. Boyun ve vücudun arka bölümündeki kaslar gerginliklerini bu sonuca göre ayarlar ve ayakta düşmeden durmamızı sağlarken, gözler de başın gittiği yöne göre yeni konumlarını ayarlayarak görülen cismin net ve tek olarak görülmesini sürdürürler. Düzeltmeler, beyin sapı ve beyincik tarafından ve de korteks denilen beyin kabuğu bölgesinden otomatik olarak yapılır.
Başın dönme hareketi yanı sıra öne - arkaya, sağa - sola doğru hızlanma ve yavaşlama hareketlerini algılayan yapılarımız da vardır. Bu yapı içinde çok küçük, kristal yapıda "taşlar" bulunur ve hareketin daha duyarlı bir şekilde hissedilmesini sağlar. Yapının üzerinde durması gereken bu kristal taşlar yerinden ayrılarak sıvı içinde yüzmeye başlar ve eğer yarım daire kanalı içine kaçar ise baş dönmesine sebep olur.
Kimlerde ortaya çıkar ve nasıl tanımlanır?
Ayakta duran bir kişide taşların yarım daire kanalına girmesi mümkün olamaz. Giriş kapısı taşların bulunduğu yerin üzerindedir. Sırt üstü yastıksız yatmak ya da başın berberde arkaya atılarak yıkanması gibi işlemler sırasında bu kapı taşların bulunduğu bölgenin altına inmiş olur. Suda yüzen taşlar kanal içine girer ve hızla ayağa kalkılır ise orada "hapis" kalır. Kanal içindeki sıvı hareketini yavaşlatır. Geç başlayan ve geç biten bir yanıt ortaya çıkar. Eko yapan sesin diğerine karışıp anlaşılmaması gibi olur. Baş pozisyonu hesaplanamaz, baş dönmesi varmış gibi algılanır. Sırt ve boyun kaslarının kasılması değişir ve kişi ayakta ise yere düşer. Gözlerde sıçrayıcı hareketler olur. Ayrıca korku, çarpıntı, terleme ortaya çıkar. Gözler kapatılınca tüm bunlar bir miktar azalır. Baş dönmesi hep başın bu kanal ikilisi tarafına çevrilmesi ile olur. Baş sabit hale gelince, yani eko yapan ses kesilince de geçer. Kanalların çalıştığı yönler arka kanal için yukarı - aşağı bakma yönleri ile yatakta bir taraftan diğer yana doğru olan dönme yönüdür.
Bu durum nasıl anlaşılır? Ne ile karışır?
Pozisyon ile ortaya çıkan baş dönmesi, kısa süreli - baş sabit durunca geçen, çevrenin dönmesi şeklindedir. Kanalın hareketi sırasında baş dönmesi olup olmadığını görmek için hasta sağa ve sola yatırılır ve baş dönmesi ve gözlerde sıçrayıcı hareket varlığı araştırılır. Muayenede başkaca bir etkilenme bulgusu görülmez. Beyni etkileyen diğer rahatsızlıklar sırasında da pozisyon ile ortaya çıkan baş dönmesi olabilir ancak farklı muayene bulguları gösterirler.
Nasıl tedavi edilir? Tedavi edilmez ise ne olur? İlaçların faydası var mıdır?
Tedavi kanal içindeki taşın, yer çekimini yardımı ile çıkarılması sayesinde olur. Bu basit bir işlemdir. İlaçların bir faydası olmaz. Manevra sırasında ortaya çıkabilecek bulantı ve kusma hissini hafifletmek için verilir. Hiç bir şekilde tedavi yapılmadığında da bir aya kadar uzayan sürede kendiliğinden düzelebilir. Hiç düzelmeyen durumlarda ise cerrahi tedavi yapmak gerekir.