Mutlu olmayı gözetmek, hayatı biraz daha yaşanır kılacak koşullara yer açmak… Nereden bakarsak bakalım, insan için oldukça anlamlı bir yönelim bu. Çünkü mutluluk yalnızca “iyi hissediyorum” demekle sınırlı, geçici bir ruh hâli değil: Hayatın pek çok alanına yayılan ve iz bırakan bir hâl. Araştırmalar mutlu insanların daha sağlıklı, uzun ömürlü ve üretken olmalarının yanı sıra başkalarına karşı daha duyarlı olup besleyici ilişkiler kurabildiklerinin de altını çiziyor. Yani sanılanın aksine, mutluluk ulaşılması gereken bir hedef değil; sürecin ta kendisi ve pek çok pozitif sonucun da kaynağıdır.
Duygular genellikle olumlu ve olumsuz olarak sınıflandırılırken mutluluk, çoğu zaman iki kutuplu bir yapı olarak ele alınır; ya mutlusundur ya da mutsuz. Ancak en başta, mutluluğu tek başına bir duygu olarak tanımlamak yanıltıcıdır. Daha yerinde bir ifadeyle mutluluk, keskin sınırları olan bir hâl değil; bir spektrum üzerinde şekillenen, zamana ve koşullara göre değişen bir deneyimdir. Bu spektrumun bir ucunda yoğun mutsuzluk, çaresizlik ve depresyonun karanlık halleri yer alırken; diğer ucunda ise şansın ve koşulların son derece elverişli olduğu dönemlerde deneyimlenen yüksek düzeyde mutluluk yer alır. Bu iki uç arasında, “ne çok mutlu ne de çok mutsuz” olunan geniş bir alan vardır ki insanların büyük bir bölümü hayatlarının önemli bir kısmını bu orta bölgede geçirir.
Burada şu noktayı özellikle vurgulamak gerekir: Mutluluk, sürekli kahkaha atılan, coşkunun hiç azalmadığı, “vur patlasın çal oynasın” bir hâl değildir. Psikolojide mutluluk daha çok genel bir psikolojik iyi oluş hali olarak ele alınır. Bu bağlamda mutluluk, bir duygudan ziyade; bireyin duygusal yaşamında olumlu duyguların ağırlıkta olduğu, zaman içerisine yayılan, görece istikrarlı bir ruh hâlidir. Yani hayatın bütününü kapsayan bir deneyimdir. Elbette devamlı surette neşe, huzur, coşku, minnet gibi olumlu duygular yaşamak ne mümkündür ne de sağlıklı. Üzüntü, korku, öfke ya da yas gibi olumsuz duygular da insan olmanın doğal parçalarıdır. Hatta bu duyguların hiç yaşanmaması, psikolojik açıdan sağlıksız kabul edilerek psikopatik özellikler kapsamında değerlendirilir. Dolayısıyla burada beklenen, olumsuz duyguların tamamen ortadan kalkması değil; bireyin duygu ikliminde olumlu duyguların baskın olmasıdır.
Mutluluğun karşıtını yalnızca “üzgünlük” olarak düşünmek de eksik kalır. Daha yerinde bir karşıtlık, içsel huzursuzluk kavramıyla sağlanabilir. Zira dışarıdan mutlu görünen birçok insan, iç dünyasında ciddi huzursuzluklar yaşayabilir. Bu noktada mutluluğun bir diğer ayağının bilişsel boyutla, bireyin gerçeklikle kurduğu bağ ile yakından ilişkili olduğunu söylemek mümkündür. Bireyin yaşadıklarına dışarıdan bakarak yaptığı değerlendirmeler ve yaşama dair genel yargıları bu boyutu oluşturur. Duygusal deneyimler ile bilişsel değerlendirmelerin, kişinin kendisi ile temas halinde dürüstçe ve içtenlikle birleşmesiyle, genel anlamda “mutlu bir birey”den söz etmek mümkün olur.
Buraya kadar anlattıklarım, mutluluğu nasıl ele almamız gerektiğine dair bir çerçeve sunuyor. Ama “mesele” tabii ki bununla bitmiyor. Önümüzdeki yazıda, mutluluğun tek bir kaynağı olmadığından; genetik özelliklerden çevresel faktörlere, cinsiyet farklarından kültürel yapıya ve ülke koşullarına kadar pek çok etkenle şekillenebildiğinden bahsedeceğim. Bununla birlikte, bireysel düzeyde neleri değiştirebileceğimize ve gündelik hayatta ruhsal iyi oluşu desteklemek adına hangi küçük ama gerçekçi adımların atılabileceğine de değineceğiz. Mutluluğu ulaşılması gereken bir hedeften çok, zamanla şekillenebilen bir hal olarak düşünmeye devam edeceğiz.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.