Büyük Menderes Platformunun düzenlediği kültürel geziler kapsamında geçen ay ortalarında hemen hepimizin bildiği eski adıyla Arpaz bugünkü adıyla ise Nazilli İlçesi, Esenköy Mahallesi’nde yer alan Hisar Tepe’nin üzerinde kurulu Harpasa Antik Kenti’ne ve üzerinde kurulduğu Arpaz Beyler Konağına gittik. Bu gezimizde bize bölge ile ilgili çalışmalar yapan Doç.Dr.Sedat Akkurnaz hocamız ve Uzman Arkeolog Ümit Sarın bizlere eşlik ve rehberlik ettiler.

Menderes Nehri’nin (Meandros) ile Akçay Nehri’nin (Harpasos) kesiştiği alana hakim konumda olan Harpasa Antik Kenti ve Hisar Tepesi’nin eteklerinde ise ilk mimari evresi 16. yüzyılın başları, ikinci mimari evresi ise 1830’lu yıllara dayandırılan Arpaz Beyler Konağı yer almaktadır.

Karia Bölgesi’nin kuzey sınırında, Büyük Menderes Nehri’nin güneyinde yer alan Harpasa Antik Kenti’nde yaklaşık olarak 2600 yıl önce yerleşim başladığı ele geçen kalıntılardan anlaşılmaktadır. Harpasa antik Kenti’nin bulunduğu bölge, önemli kavşak noktalarından biridir. Bunu destekleyen en büyük kanıt, Akçay (Harpasos) Vadisi’nin her iki tarafında bulunan yerleşim merkezleri, gözlem kuleleri ve kale yapılarıdır. Doğu-batı, kuzey-güney doğrultusunda uzanan önemli güzergahları ve geniş ovayı kontrol altında tutmak için oldukça elverişli bir konuma sahip olan Harpasa’da en erken kalıntı, ele geçen seramik parçaları ışığında Lydialılara ait olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar Harpasa kenti Karia sınırları içerisinde yer alsa da Lydia sınırına yakın olması nedeniyle bu kültüre ait izlerin olması olağandır. Özellikle Harpasa kenti ve çevresinde görülen yoğun Tümülüs varlığı bunun en önemli kanıtıdır. Harpasa Antik Kenti’nde yer alan yerleşim kalıntıları arasında sur, agora, tiyatro ve Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen kale dikkat çekmektedir.

Kentin en üst tepe noktasında kurulan Bizans Kalesi, erken dönem mimari unsurların devşirme olarak kullanılması ile inşa edilmiştir. Etrafı surla çevrili olan kalenin inşasında irili ufaklı taşlar kullanılmıştır. Kalenin eteklerinde hala sırlı çanak çömlek parçaları görülebilmektedir. Kentin akropolünü çevreleyen erken dönem suru ise tepenin eğimine uygun olarak düzenli bir planla inşa edilmiştir. MÖ 6. yüzyılın sonlarına ya da 5. yüzyılın başlarına tarihlendirilen sur yapısında duvar örgüsü için büyük blok taşlar kullanılmıştır. Geç Hellenistik ve Erken Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait tiyatro, kentin hemen hemen merkezinde yer almaktadır. Yarım daire planlı ve 60 m çapında olan tiyatro yapısı doğal bir yamaca yaslıdır. Tek blok taştan inşa edilmiş oturma basamakları ve orkestra bölümü kısmen ayakta olsa da tiyatronun ortasındaki modern dönem yerleşimi ve su deposu tarafından tahrip edilmiştir. Aydında kazı ya da inceleme yapılacak, gün yüzüne çıkarılacak antik kentlerden biri olan Harpasa Antik Kenti de ilgi beklemektedir. Ve elbette bu ilgiyi fazlasıyla hak etmektedir.!994 ,1995 ve 1998 li yıllarda bölgede yüzey araştırmaları yapılmış ve hatta 1995 ve 1998 yıllarında E.Varinlioğlu ve P.Debord tarafından sondajlar açılarak kazı çalışmaları da yapılmıştır.

Hemen altında bulunan hemen hepimizin bildiği adeta Aydın ile özdeşleşmiş yapılardan biri olan Arpaz Kulesi ve müştemilatının yıllardır devam eden bir türlü restore edilememe problemi ya da yıllardır her gelen yerel yöneticilerin ve merkezi idare yöneticilerinin vaadlerinden öte bir adım atılamamış olan bu yapılar bu yerel yönetim zamanında, Nazilli Belediyesi ve Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün gayretleri, çalışmaları sonuç verecek gibi gözüküyor. Bu da elbette bizleri son derece mutlu ediyor. Bu arada Gezimize katılan ve Platformun çalışmalarına her zaman destek veren Aydın (E) Milletvekilimiz Sayın Ahmet ERTÜRK hemen daha oracıkta, sıcağı sıcağına Kültür Ve Turizm Bakan Yardımcısını arayarak ‘’Aydınımızdaki Tarihi ve Kültür Varlıklarımıza daha fazla destek ve katkı verilmesi için telefonla ulaşması, konuları, beklentilerimizi aktarması ise ayrı bir güzellik oldu bizler için. Bu arada bu konunun takibi için ilerleyen günlerde Bakanlığa bu konuları bir heyetle iletmek üzere sözleştik.