Köşe yazımızda bu hafta ele alacağımız konu çocuklarda ölüm kavramı ve yas sürecinin ayrıntıları olacak. Ölüm konusu aslında yetişkinlerin bile üzerine konuşmaktan çekindiği hassas bir konudur. Ölüm konusunu çocuklarla konuşmak ve onların şemalarında anlamlandırabilmek gerçekten zorlu olabilmekte. Çocuklar ölüm kavramıyla yakın çevrelerindeki birini veya bir evcil hayvanlarını kaybettiklerinde ya da izledikleri filmlerde, dizilerde tanışırlar genellikle. Çocuklar ölüm kavramı için, bu kavramı tam olarak öğrenene kadar ölen kişi için uzak bir yere gitti ve dönecek şeklinde düşünebilirler.

Çocuklara ölüm kavramını anlatabilmek için elbette uygun bilişsel düzeyde olmaları beklenmektedir. Egosantrik yani benmerkezci düşünme çocuklarda 5-6 yaşına kadar devam eder ve bu evrede çocuklar çevrelerinde gelişen olayları kendileriyle ilişkilendirir. Bu noktada ise çocukların ölümü tam manasıyla kavrayabilmeleri beklenmemeli. Çocukların ölümü bir yetişkin gibi algılamaya başlayabildikleri yaşlar ise 10-11 yaş civarıdır. Genellikle yapılan hatalardan bazıları ise ölüm konusu açıldığında çocukları uzaklaştırmak ya da ölümün kötü bir şey olduğuyla ilgili konuşmalar yapmaktır. Aslında ölümün de doğmak gibi yaşama ait bir parça olduğunu çocuklara açıkça anlatmak önemlidir. Bu noktada onların sorularını içtenlikle ve açıkça cevaplamak gerekir. Ölüm yetişkinler için olduğu gibi aslında çocuklar için de yıkıcı bir deneyimdir. Bu süreçte güvende hissetmek isterler. Zaten anlamlandıramadıkları bir durumun içinde oldukları için kayıpla ilgili duygularını da ifade etmekte zorlanırlar. Özellikle 5-9 yaş arası çocuklar ölümü kendi suçu olarak görebilirler.

Çocuklarda gözlenebilen bazı yas tepkileri uyku bozuklukları, korku endişe, öfke davranışları veya içine kapanma, çevreden soyutlanma olabilmekte. Çocuklara yaşanılan kayıpla ilgili doğru olmayan bilgiler, tatile gitti uzağa gitti vb. gibi söylenmemelidir. Kayıp yaşayan bir çocuğun yaşadığı duyguların normal olduğunu kabul etmesi için ona yardımcı olunmalıdır. Bu süreçte okul-ebeveyn ilişkisi güçlenmeli ve çocuk gözlemlenmelidir. Ebeveynlerin çocuklarına yas sürecini ve ölüm kavramını anlatmakta zorlandığı noktalarda ya da sonraki süreçte bir uzman yardımı almakta ise fayda vardır.