Bilindiği üzere tüm yapılar bir dizi mevzuat hükümlerine göre projelendirilir. Biz mimarlar, imar yönetmeliği başta olmak üzere, “binaların gürültüye karşı korunması hakkında yönetmelik” gibi dışarıdan bina içine girecek gürültünün bile bir takım yasal hesaplamalarını barındıran mevzuatlara uygun yapılar projelendirmek zorundayız. Aksi durumda inşaat başlama izni anlamına gelen ‘yapı ruhsatı’nı alamayız. Bir de inşaat bittikten sonra, yapının projelere uygunluğu denetlenir ve ancak uygunsa yapıyı kullanma izni anlamına gelen ‘iskan ruhsatı’nı alabiliriz.  Buraya kadar her şey tıkırında görünse de asıl macera iskan ruhsatı alınmasından sonra başlıyor.

*

İskan ruhsatı aldıktan sonra daireler satılıyor ve ardından yasal olmayan işlemler yapılıyor: Kolonlar kesiliyor, engelli asansörleri başka inşaatlara kiralanmak üzere kaldırılıyor, çatı dubleksler, kömürlükler ayrı bir daire gibi kiralanıyor, zemin kat otoparklar dükkana; sığınaklar dükkan deposuna çevrilip satılıyor.

*

Savaşların ortasında bir ülke olarak, önemini anlayabileceğiniz bu günlerde sığınakları gündeme almak gerekiyor. Parasını vererek satın aldığınız, kirasını ödeyerek hak sahibi olduğunuz sığınaklarınıza ne oldu? En son yapılan araştırmalar ülkemizde binalara ait sığınakların %84’ünün illegal biçimde amacı dışında kullanıldığını gösteriyor.

***

Yukarıda bahsettiğim bir dizi mevzuattan biri de “sığınak yönetmeliği”. En temel anlamıyla ‘sığınak’, savaş ve tabii afet durumlarında gerekli inşaat malzeme ve tekniklerinin kullanılması ile yüksek koruma sağlayan yerlerdir. Devlet bu olağanüstü durumlarda vatandaşını korumak sorumluluğunu taşıdığından, kamusal ve özel  alan ve yapılarda sığınak bulundurulmasını ilgili mevzuatla zorunlu kılar. Biz de bu mevzuata göre mimari projelerimizi hazırlarız.

YAŞADIĞINIZ BİNADA SIĞINAK OLMAK ZORUNDA MI?

Öncelikle, devlet savaş ve afet durumunda ulaşabileceğiniz bir sığınak sağlamakla yükümlüdür. Ancak doğrudan yaşadığınız binada da -serpinti sığınak- özelliğinde sığınak mahallerinin olması gereken durumlar vardır. Sizlerin de küçük bir kontrolle bulabilmeniz ve aksi bir uygulama varsa müdahale edebilmeniz için burada inceleyelim.

-Konut amaçlı binada (evlerinizde), 13 ve üzeri bağımsız birim (daire) varsa,

-Konut dışı diğer tüm binalarda (iş yerlerinizde), emsal alanı 1500 m2’yi geçiyorsa,

-Konut ve konut dışı kullanımlı binalarda (zemin katında iş yeri olan evlerinizde), 13 ve üzeri bağımsız birim varsa ve aynı zamanda binanın tüm emsal alanı 1500 m2’yi geçiyorsa,

-Tüm geçici ve kalıcı konaklama tesislerinde (öğrenci yurtları da dahil),  toplamda 51 ve üzeri yatak bulunuyorsa;

O binanın içinde sığınak olması zorunludur. Bu nedenle sığınak olacak şekilde inşa edilmiş, belediye tarafından kontrollerde sığınak olduğu görüldüğü için ruhsat düzenlenmiştir. Bu tür yapılarda yaşıyorsanız -çoğunlukla- bodrum katlarınızda sığınak mahali olup olmadığını hemen kontrol edin.

SIĞINAKTA OLMASI GEREKENLER

Sığınak mahalleri öyle sıradan bir ev odası gibi inşa edilemezler. Kimyasal ve biyolojik harp maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı korunmayı sağlayacak özellikte inşa edilirler. Takdir edersiniz ki, olağanüstü bir durumda belki de günlerce bu sığınaklarda yaşamamız gerekecek. Bu gerekliliğe de uygun şekilde mevzuatta bir takım zorunluluklar vardır.

**

Bu zorunluluklar kapsamında 75cm’e varan özel duvar ve döşeme kalınlıkları dahil pek çok yapısal detaydan bahsetmek mümkün. Bu detayları ve farklı yapı türleri için gereklilikleri öğrenmek isterseniz sığınak yönetmeliğine bakabilir ya da binanız özelinde bir mimara danışabilirsiniz. Ancak gözle görebileceğiniz özellikleri sayalım;

-Her sığınakta tuvalet, duş ve mutfak nişi bulunmak zorundadır.

-1 kişiye 1 m2 alan düşecek boyutta olmalıdır. Aşağıdaki hesaba göre binanızın 100 kişi kapasitesi olduğunu bulursanız, 100 m2 alanlı sığınak mahali bulunması gerekir ve tuvalet banyo mutfak nişi bu alana dahil değildir.

(Kişi adedi her bir bağımsız bölüm için bir odalı konutlarda iki, iki odalı konutlarda üç, üç ve daha fazla odalı konutlarda dört olarak dikkate alınır.  Yurt gibi, konaklama amaçlı tesislerde ise onaylı mimari projesinde belirlenen yatak sayısının yüzde yirmi arttırılması sonucu bulunur.)

-Sığınakta pencere bulunmaz, sığınak havalandırması sadece mekanik havalandırma ile yapılmak zorundadır.

-Sığınak mahali bodrum kattan tamamen ayrışır, 2 adet demir kapıdan geçerek giriş yapılır.

SIĞINAĞINIZI BULAMAZSANIZ…

Yukarıda maddeler halinde yazdığım özellikte bir binada yaşıyorsanız, belirttiğim şartlarda sığınak olması zorunludur. 88’den beri mevzuattaki zorunluluk böyledir. Binanızın içerisinde sığınağınızı bulamıyorsanız;

-İllegal yollarla meskene çevrilerek ya da zemin kat dükkanının alt kat deposu olarak bir başkasına tekrar satılmış ve kiralanmış olabilir.

-Başkaca kullanımlar için pencereler açılmış, mekanik havalandırma sistemi işlevsizleştirilmiş ve bunun gibi sığınak özelliğini bozan yapısal müdahaleler yapılmış olabilir.

Şunu da ekleyelim; barış durumunda sığınaklar ancak ve ancak, kat malikleri kurulunun oy birliği kararı ve mülki amirin yazılı izni alınmak şartı ve yapısal özelliklerinin korunması kaidesi ile ortak alanlar kapsamında başkaca amaçlarla kullanılabilir. -Ortak alan- vasfının altını çiziyorum çünkü ne yazık ki yönetim kararı ile sığınağın kapıcı dairesine çevrildiği illegal durumlar da mevcut.

***

Tüm bu bilgilerle, binanızda sığınak bulamıyorsanız ve ya buluyor ama gerekli özellikleri taşımadığını ya da farklı amaçla kullanıldığını tespit ettiyseniz, sizlerin kaybına başkalarının rantına hizmet eden bir durum vardır; zaman kaybetmeden ilgili belediyeye yazılı dilekçe ile bildirin. En geç 1 ay içinde aykırılıklar giderilmek zorundadır. Gereğini yapmazlarsa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine bildirin.

Değerli okuyucular, ne yazık ki güzel günlerde aklımıza gelmeyen bazı gereklilikler zamanı gelince büyük bir yıkıma neden olabiliyor. Yaşadığımız depremdeki yapısal sorunlar ve Ukrayna’da, Gazze’de yaşanan savaştaki sığınak sorunları bize gerekli dersleri verdi ve uyarıları yaptı. Bizlerin de gereğini yapma zamanı… Yazımın sonucu olarak hepinizi, sığınak konusunda duyarlı olmaya davet ediyor, barış dolu yıllar diliyorum.