Sevgili ebeveynler,
Okulların kapanması ve yaz sıcaklarının başlamasıyla çocukların evde geçirdikleri zaman arttı. Bu durum teknoloji ile büyüyen çocuklarımızın ekran kullanım süresinin artmasına neden oldu. Peki, ellerinde telefon, tablet ile gezen çocukların ekran kullanım süresi ne kadar olmalı? İzledikleri içeriklere kontrolsüz maruz kalma durumu nasıl sınırlandırılmalı? Çocuklar ekrandan tamamen mi uzak tutulmalı? gibi ailelerin aklına takılan sorulara gelin birlikte değinelim.
Ekran kullanımının zararları
Uzun süre ekran kullanımı, çocukların beyin gelişimini, dikkat ve odaklanma süresini olumsuz etkilediği araştırmalarla ortaya konmuş hatta bazı durumlarda çocukların duygu durumunu düzenlemesini de olumsuz etkilemiştir. Kaygı, saldırganlık, duruş bozuklukları gibi durumlara neden olabilmektedir.
Yapılan son araştırmalarla 3 yaş altında çocukların yoğun ekrana maruz kalması konuşma gecikmesi, otizm belirtileri, sosyal becerilerde eksiklik gibi olumsuz etkilere neden olabilmektedir.
Ekranda hızlı akan videolara çocuklar yoğun ilgi duymaktadır. Bunları uzun süre izlemek ise çocuklarda beyin gelişimini ve üretkenliği olumsuz etkileyebilmektedir. Çünkü renkli ve devamlı hızlı akışta olan videolardan sonra çocuklar gerçek hayatta durağan şeklinde karşısına çıkan ödev, kitap okuma ya da etkinlik yapma durumlarında isteksiz olup, kısa sürede sıkılıp bunları yarıda bırakabilmektedirler. Sonuç olarak dikkat ve odaklanma problemi olan çocuklar ortaya çıkabilmektedir.
Bunlara ek olarak hızlı akış videolarını izlemekten keyif alan çocuklar bazen izlemekle yetinmeyip kendileri de benzer içerikler üretmek istemektedir. Bu durumun nedeni de arkadaşları arasında kabul görme, beğeni ve onay isteği gibi sosyal faktörlerden kaynaklanmaktadır. Bu izledikleri kurgu videoların, gerçek olmadığını anlamakta zorluk yaşamalarının yanı sıra özel hayatın gizliliğini ihlal eden paylaşımlar yapma, çekerken kendisine ya da arkadaşlarına zarar verme gibi risklere yol açabilmektedir.
Ekran Süresi Ne kadar Olmalı?
Teknoloji çağında olup ekranı tamamen ortadan kaldırmak çok gerçekçi değildir. Ama burada önemli olan ekran kullanırken planlı ve teknolojinin faydalı içeriklerini kullanmaktır.
Yapılan son araştırmalarla 3 yaşa kadar ekran önerilmemektedir. 3 yaşından itibaren yaş çarpı 10 dakika şeklinde düşünülüp 3 yaşından sonra günde 20 dakika ile başlanabilir. Fakat bu 20 dakikayı 10 dakika sabah, 10 dakika öğleden sonra şeklinde kullanırsa daha iyi olabilir. 12 yaş itibari ile günde 2 saati geçmemelidir.
Ekran Kullanım Süresini Nasıl Sınırlandırabiliriz?
1) Alternatif aktiviteler sunun: Çocuğunuzla birlikte onun keyif alabileceği kutu oyunları, legolar gibi hem dikkatini, düşünme becerisini geliştiren hem de keyif alabileceği aktiviteler yapabilirsiniz. Bunların yanı sıra hobi olarak ailecek yapabileceğiniz bir aktivite yapabilirsiniz.
2) Açık hava etkinlikleri planlayın: Çocuğunuzun dışarda, doğada zaman geçirmesi onun duygu durumu düzenlemesine iyi gelecektir. Birlikte bir gezi, bisiklet sürme, top oynama gibi etkinlikler yapabilir ya da ilgilendiği bir spor dalıyla onun zaman geçirmesini sağlayabilirsiniz.
3) Ekran süresini kullanım planı yapın: Ekran süresi kullanma yaşına geldiğinde çocuğunuza ekranı uzun süre izlemesinin olumsuz etkilerini anlatın. Ekranda izlediği her şeyin gerçek olmadığı üzerine bilgilendirin. Örneğin, izledikleri videoda çocuk, atladığı yerden hiç zarar görmeden kalkabilir. Bu durumun kurgu ve montajla olduğunu gerçekte olsa zarar görebileceğine değinin. Ayrıca ekran süresini kullanırken nelere dikkat etmesi gerektiğini anlatın.
4) Ekran süresi kadar ekran içeriğini de takip edin: Ekran izleme süresinde çocuğunuzu serbest bırakmayın. İzlediği içerikleri ya da oyunları takip edin. Çocuğunuzun ekran süresini kontrolsüz kullanmasına izin vermeyin. Çocuğunuz ekran süresini kullanırken hangi çizgi film, videoyu izlediğini ya da hangi oyunları oynadığını takip edin. İçeriği zararlı videoları izlemeyi ve oyunları oynamayı engelleyin.
5) Ekranı kullanım süresine sadık kalmasını sağlayın: Sınır koyana kadar yoğun ekran izleyen çocuğunuz bu süreyi planlamaya başladığınızda başta ağlama ya da öfke nöbetleri geçirebilir, direnç gösterebilir. Lütfen siz bu durumda kararlı olmaya devam edin. İzlerken zaman algısını unutacağı için saat kullanımını bilmiyorsa kum saati kullanabilir, saat kullanmayı biliyorsa saat üzerinden plan yapıp alarm kurabilirsiniz.
6) Çocuğunuza rol model olun: Çocuklar sözlerinizi değil ayak izlerinizi takip eder. Günün çoğu zamanında elinden telefon düşürmeyen, fazla ekran kullanan hatta çocuğunuzla iletişim kurarken gözünüzü ekrandan ayırmayan bir ebeveynseniz çocuğunuzun sağlıklı bir ekran kullanımını bekleyemezsiniz. Önce siz model olmalısınız.
7) Ekran süresini ödül olarak kullanmayın. Ekran süresini belirli zamanlarda kullanmasına izin verdiğinizde çocuğunuz ekranı belli zamanda kullanmaya alışacak ve ödül olarak kullanmayı beklemeyecektir.
8) Ekran kullanımı dışındaki zamanı planlayın: Ekran kullanımı dışındaki zamanları da cazip hale getirmek için planlayın. Ekran süresi dolunca direk çocuğa bir şey söylemeden kapatmayın. Çocuğunuza “Oğlum/Kızım git odana oyun oyna, git kitabını oku” şeklinde söylemle ekrandan koparmak yerine “Gel hadi biraz sohbet edelim ya da birlikte şunu yapmaya ne dersin?” şeklinde olumlu ve dikkatini çekerek ekranı sonlandıralım.
Ekran kullanmadığı zamanlarda çocuğunuz başlarda sıkılabilir. Bırakın sıkılsın bu durum zamanla onun sıkılıp yaratıcılığının ve oyun kurma becerisinin gelişmesine fayda sağlayacaktır. Ekran kullanımı dışında kalan sürede çocuğunuzun sosyalleşmesini sağlayın, eğitici aktivitelere, spora yönlendirin.
Son olarak sevgili ebeveynler, çocuklarımıza ekran süresi sınırı koymak zor olsa da bunu onların güvenliği için yapmanız gerektiğini unutmayınız. Ekran süresi sınırı koyarken de anne, baba ve diğer bakım veren kişiler çocuğa karşı net ve aynı duruşu sergilemelidir. Bir ebeveyn sınır koyarken diğeri “izlesin, ne olacak” dememelidir.
Sevgiyle ve farkındalıkla kalın…
Uzm. Özge APAK
Uzman Eğitimci& Çocuk Gelişim Uzmanı
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.