Aydın’ın en küçük ilçelerinden Karpuzlu’nun 11 bin 442 nüfusu bulunuyor. Bunun 5 bin 690’ını erkek, 5 bin 752’sini de kadın oluşturuyor. İlçenin 19 mahallesi bulunuyor.
Halk, ilçedeki Alinda Antik Kenti'ndeki kazı çalışmalarının bir an önce başlatılmasını istiyor. Karpuzlu Belediyesi 2011 yılından bu yana Alinda Kültür Sanat ve Turizm Festivali düzenliyor.
İlçenin adını duyurmak için yoğun şekilde çalışan Karpuzlu Belediye Başkanı Tuğrul Ozan, ilçenin tarihçesi, ekonomisi ve sosyal etkinlikleri konusunda şu bilgileri verdi.
İLÇENİN ADININ KAYNAĞI
''Bugün ilçe merkezi olarak kullanılan yerleşim yerinin adının daha önce Demircidere olduğu bilinmektedir. Karpuzlu, Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki kayıtlarda Demircidere köyü olarak geçmektedir. Demircidere adının, köyün yanındaki dere kenarında bulunan birkaç demirci dükkanından kaynaklandığı sanılmaktadır. O dönemlerde Abak, Ulukonak, Gölcük, Ömerler, Tekeler gibi köylerin nüfuslarının Demircidere’den çok fazla olduğu da kayıtlarda mevcuttur. Demircidere köyü adı 1971 yılında, beldenin belediyelik olmasıyla Karpuzlu olarak değiştirilmiştir. Karpuzlu adının ovadan geldiği bilinmektedir. Şu anda Karpuzlu Ovası olarak anılan yer, daha önceleri de aynı adla anılırmış. Ovaya bu adın neden verildiğini bilmiyoruz.
TARİHTE KARPUZLU
Karpuzlu, Anadolu ilk çağlardan beri medeniyete beşiklik etmiştir. Üzerinde kurulan birçok devletten biri de Karpuzlu'yu da sınırları içerisine alan Karia Devleti’ydi. Resmi tarihçiler, Karialılar’ın bölgede ilk görülmeye başladığı tarih olarak İ.Ö. 4000 yıllarını gösterir. O dönemde nereden geldikleri bilinmeyen bu topluluk, bölgede bazı yerleşim yerlerini kurduktan sonra batıya, Ege Denizi'ne doğru yürümeye devam etmişlerdir. Yine Ege adalarında ve Yunan Yarımadası’nda bazı yerleşim alanları kurmuşlardır. Girit Adası’nda Minos Uygarlığı’nın temellerini atmışlardır. Knossos Sarayı kalıntılarında yapılan kazılarda Karia tapınımlarına, savaş ve günlük kullanım eşyalarına rastlanmıştır. Batıya çeşitli zamanlarda göçü sürdüren Karyalıların bir bölümü İ.Ö. 3000, 2800 yıllarında yeniden Ege’nin doğusuna dönmüş, bölgemize yerleşerek kentler kurmuşlardır. Bölgede üç söylencesel kişiden söz edilir; Lydos, Mynos ve Kar. Bu üç kardeş bölgede üç ayrı devlet kurmuş ve uzun zaman bölgeyi ellerinde bulundurmuşlardır. Lydos, Lykia Uygarlığı’nı; Mynos, Mysia Uygarlığı’nı; Kar da Karia Uygarlığı'nı kurmuştur.
Mylasa, Alabanda, Stratoneika, Kaunos, Halikarnossos, İasos gibi onlarca kentin kurucusu olan Karialıların yazılı bir tarihi ve var olmasına rağmen çözülmüş bir yazısı yoktur. Karialılar, kendi dilleri olan Karca’yı konuşurlardı. Bununla birlikte Karca, bölgede Roma Dönemi’ne dek konuşulmuştur. Bölgemizde ve Mısır kıyılarında Karca yazılmış tabletler bulunmasına rağmen bu dil hala çözülememiştir. Bölge düzensiz aralıklarla çeşitli devletlerin egemenliğinde kalmıştır. Romalılar, Persler, Bizanslılar uzun yıllar bu topraklarda egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Karpuzlu’nun tarihini araştırırken şunu unutmamak gerekir: Karpuzlu genç bir ilçe ve yeni bir yerleşim yeri. Alinda’dan sonra bölge yerleşim yeri olarak pek ilgi görmemiş. O nedenle Karpuzlu ilçesinin Cumhuriyet dönemi öncesini incelerken Çine ile, ya da Alinda ile birlikte incelemek gerekmektedir.
2. Abdülhamit döneminde, yani 1877 yıllarında Felibe, Çırpan ve Zara bölgelerinden Çine’ye göç eden kafileden Karpuzlu ve köylerine yerleştirilen olmamıştır. Ama bazı köylerde Girit kökenli ailelerin olduğu (Ömerler ve Ulukonak gibi) bilinmektedir. Bu ailelerin ne zaman geldiği bilinmemektedir. Diğer yandan Yörük aşiretlerinin bölgede kalmasını gerektiren Osmanlı Fermanı (nüfus sayımı için) nedeniyle bölgede konuşlanan aşiretlerden bilineni, Hayta Yörük Aşireti’nin oymakların kurduğu Hatıpkışla Köyü bugün tamamen yerleşik düzene geçen aşiretlerdendir. Karatepe Aşireti’nin Bıttı oymağının bir kolu da Güney köyüne yerleşmiştir.
İLÇENİN KISA OLARAK TANITILMASI
İlçe teşkilatımız 09.05.1990 tarih ve 3644 Sayılı Kanun ile kurulmuştur. Karpuzlu ilçesi ilk olarak Dolamanlı mevkisinde kurulmuş, sonra bugünkü alana yerleşmiştir. İlk adı Demircidere olup, 19.06.1971 yılında belediye teşkilatı kurulduktan sonra Karpuzlu olarak değiştirilmiştir. İlçemizde M.Ö.1350 yıllarında inşa edilen “Alinda Antik Kenti” tarihi kalıntıları mevcuttur.
Alinda’nın önceleri Etiler’in elinde olduğu ve daha sonra Büyük İskender tarafından M.Ö. 328 tarihinde Karya Kraliçesi Ada’ya verildiği anlaşılmıştır. Karakteristik bir şehir olan Alinda Antik Kenti'nin dükkanları, toprakla dolu agorası, tiyatrosu, su kemerleri, sarnıçları, kraliçe sarayı, lahitler ve kanalizasyon teşkilatı ile mükemmel bir plana sahip olduğu belirgin olarak görülmektedir.
Coğrafi Yapı
Karpuzlu'nun yüzey şekillerini, Beşparmak Dağları ve Gökbel Dağı’ndan doğan Karpuzlu Çayı ve bu çaya bağlanan birçok derenin taşıdığı suyla beslenen Karpuzlu Ovası ve bu ovanın çevresinde bulunan dağlar belirler. (Uyguç,1998). Karpuzlu ilçesi il merkezi olan Aydın’a 55 km uzaklıktadır. İlçe topraklarının dört yanı dağlarla çevrilidir. Doğu ve güneyde Gökbel Dağı, batı ve kuzeyde Beşparmak Dağları ile çevrili olan Karpuzlu ilçesinin Aydın’a ulaşımı stabilize asfalt olup, Koçarlı’ya ulaşımı Akçaabat Mahallesi üzerinden asfalt yol ile sağlanmaktadır. 2015 yılında ihalesi verilen Sarıkısık mevkisinden geçen Milas yolunun açılması çalışması halen devam etmektedir.
TARIM VE HAYVANCILIK
a) Tarım
İlçemizin arazilerinin 25 bin 473 dekarı sulanabilir tarım arazisi niteliğindedir. 126 bin 177 dekarlık kısmı dağlık, yamaç ve engebeli arazilerdir. Dağlık, yamaç ve engebeli arazilerin üzerinde genellikle zeytin ağacı, çam fıstığı ağacı ve tipik Akdeniz iklimi görünümünde makiler mevcuttur.Tarım arazilerinin sulanamayan kısmında zeytin ağaçları yoğun şekilde bulunmaktadır. Sulu tarımın yapıldığı arazilerde birinci öncelikli ekimi yapılan mısır gelmektedir. Daha sonra fiğ-arpa karışımı yem bitkisi ekimi yapılmaktadır.
b) Karpuzlu Ovası
İlçeye adını veren Karpuzlu Ovası, ilçemiz çiftçileri için verimli ve sulanabilir toprakları ile önemli bir yere sahiptir. Özellikle 1997 yılında yapımı tamamlanan Yaylakavak Barajı inşaatının son 5 yıl içinde tamamlanan sulama kanalları ile Karpuzlu Ovası'nın yüzde 70’lik bölümü, her türlü sebze, meyve ve tahıl ekimine elverişli hale gelmiştir. Yaklaşık 4 yılda yapımı tamamlanan Yaylakavak Barajı 31 milyon metreküp su hacmi ile Karpuzlu Ovası'nın sulamasında önemli bir yer teşkil etmektedir. Karpuzlu Ovası'nda en çok yetiştirilen tarla bitkisi (sılajlık, dane ve haşlamalık) mısırdır. İkinci sırada yetiştirilen tarla bitkisi olarak ise fiğ (hububat) bitkisi gelmektedir.
c) Hayvancılık
İlçemiz ekonomisinde hayvancılık önemli bir yer tutmaktadır. Hayvansal ürünlerin başında gelen süt alımları, kalkınma kooperatifleri ve özel firmalar aracılığıyla sürdürülmektedir. Yine ilçemizde faaliyet gösteren Alabanda Mandıra 10 ton ve Karyalı Süt Mamülleri 5 ton olmak üzere günlük 15 ton süt işlenerek kaşar, tereyağı vb. süt ürünleri üretilmektedir.
d) Arıcılık
Dar gelirli, arazisi az olan veya olmayan vatandaşlarımızın uğraştığı arıcılık, ilçemizde yaygın olarak yapılmaktadır. İlçemiz florası arıcılık yönünden uygundur. Doğal olarak gezginci arıcılık da yapılmaktadır. Gezginci arıcılarımız ilçemizden 15-30 Mayıs tarihlerinde ayrılmakta, 20 Ağustos – 10 Eylül tarihlerinde dönmektedir. Gittikleri yerler genellikle Denizli, Afyon, Isparta, Sivas, Bingöl, Muş, Kırşehir, Eskişehir ve Gümüşhane illeridir. İlçemizde 2015 yılı itibariyle 219 kayıtlı arıcı ve toplamda 50.000'e yakın kovan bulunmaktadır.
KÜLTÜR VE TURİZM
Karpuzlu ilçesinde şu anda sinema salonu bulunmamaktadır. Geçmiş yıllarda 1960 ve 1970’li yıllarda sinemacı gezginler haftanın belli günlerinde köylere gelir, çadır kurar ve film izletilirdir.(1994, Uyguç). İlçemizde çekilen tek sinema filmi 1995 İş Filmi’dir. Yönetmenliğini Ahmet Akıncı'nın üstlendiği bu film konusu itibariyle Karpuzlu Yaylakavak inşaatında çekilmiş ve aynı yıl gösterime sunulmuştur. Film, ilçe merkezinde ve Gölcük mahallemizin sınırları içinde bulunan Yaylakavak Barajı inşaatında çekilmiş ve ilçemiz halkından vatandaşlarımız, yardımcı oyuncu olarak görev almıştır. İlçemizde sinema faaliyeti bulunmamasına karşın Belediye Düğün Salonu'nda zaman zaman amatör tiyatro oyunları sergilenmektedir.
İlçemizde Tekeler, Yağşılar, Şenköy ve Cumalar mahallerinde Kurban ve Ramazan bayramlarında mahalle gençleri tarafından köy seyirlik oyunları sergilenmektedir. Özellikle askere gidecek olan gençlerin düzenlediği bu eğlenceler, mahalle ve civar halkı tarafından ilgiyle izlenmektedir. Bayram günlerinin ilk 3 günü akşamları düzenlenen bu eğlencelerde mahalle gençleri ve halkın katılımıyla düzenlenen tiyatro gösterileri mahalle halkının bir araya geldiği, kaynaştığı önemli kültürel etkinliklerdendir.
İlçe merkezimizde askere gidecek olan gençler tarafından her yıl 28 ve 29 Ekim tarihlerinde Arap Bayramı Şenlikleri düzenlenmektedir. Asker adaylarının değişik kostümleriyle halkı eğlenceye davet ederek ve seyirlik eğlence için zaman zaman dövdükleri, halkımızın tarafından beğeni ile izlenen ve yoğun katılımın olduğu kültürel faaliyet olarak yıllardan beri sürdürülmektedir. Bu şenlikler Cumhuriyet'imizin kuruluş yıl dönümü kapsamında 29 Ekim akşamında düzenlenmekte, Karpuzlu Lisesi bando ekibi eşliğinde ilçe merkezi girişinden başlayan fener alayı, Cumhuriyet Meydanı'na ulaşmakta, fener alayını askere gidecek olan gençlerimiz karşılamaktadır. Bu eğlenceler her yıl düzenli olarak gerçekleşmektedir. Halkın maddi olarak da desteklediği faaliyetlerde Cumhuriyet'imizin kuruluş yıl dönümlerinde ilçe halkı olarak birlik ve beraberlik mesajları verilmektedir.
İlçemizde 2011 yılından itibaren düzenlenen Alinda Kültür Sanat ve Turizm Festivali ile, ilçemizdeki Alinda Antik Kenti'mizin tanıtılması ve turizm açısından öneminin anlatılması, değeri, önemi ve tanıtımı amaçlanmaktadır. Bu festivale bölgemiz halkından gelen katılımcılara yöresel ev yemekleri ve gözleme ikramı yapılmakta, ilçemiz okulları tarafından hazırlanan halk oyunları sergilenmektedir. Festival akşamında gerçekleştirilen konserlere yoğun katılım olmaktadır ve bunu yanı sıra Karpuzlu Belediyesi olarak Geleneksel Deve Güreşi Festivali de yapmaktayız.
Hatipkışla Mahallemizde gerçekleştirilen Bahar Şenlikleri kapsamında mahalle halkının organize ettiği etkinliklerde tiyatro, gösteri ve yarışmalar, Deve Güreşi Festivali düzenlemektedir. İlçemizin kültür turizmi açısından önemli bir yere sahip olan Alinda Antik Kenti’nin kazı çalışmalarına henüz başlanmamıştır ve antik kentin kazının bitmesiyle beraber gün yüzüne çıkması beklenmektedir.
KARPUZLU BELEDİYESPOR
Karpuzlu Belediyespor'umuz 05.10.1984 yılında kurulmuştur. Kuruluş tarihinden itibaren amatör liglerde mücadele edip, 2000 - 2001 yıllarında süper amatör lig şampiyonasına katılmaya hak kazanıp Köyceğiz'de düzenlenen şampiyonaya katılmıştır.
Karpuzlu Belediyespor'umuz son iki yıldır arka arkaya şampiyonluk yaşayarak tarihinde ilk kez Bölgesel Amatör Lig'e yükselmiştir.'' (SEZGİN MADRAN)
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.