1877’den 2015’e Aydın ‘da milletvekili seçimleri 12. Bölüm

10. yasama döneminde Aydın milletvekilliklerinin tamamını DP adayları olan Nuh Necati Çelim, İsmail Namık Gedik, Nail Geveci, Nihat Şevket İyriboz, İbrahim Etem Menderes, Abdülbaki Ökdem, İsmail Abdullah Zühdü Uray, Mehmet Cevat Ülkü kazanarak TBMM’de Aydın’ı temsil etmişlerdir.

Abdulbaki Ökdem (d. 1915, Drama - ö 18 Ocak 1997),

İstanbul Tıp Fakültesi mezunudur. Serbest Doktorluk, Söke Belediye Doktorluğu, TBMM IX. ve X. Dönem Aydın Milletvekilliği yapmıştır (230)

Nihat Şevket İyriboz

(d. 1893, Selanik, ö. 31 Mart, 1988, İzmir)

1950-1960 dönemi Demokrat Parti (1946)Çanakkale ve Aydın milletvekili ve dönemin ilk Tarım Bakanı. Bitki Hastalıkları uzmanıydı. Ankara Ziraat Okulu ve İstanbul Ziraat Müzesi Müdürlüğü, İzmir Bornova Zirai Mücadele Enstitüsü Müdürlüğü, IX. Dönem Çanakkale, X. ve XI. Dönem Aydın milletvekilliği ile tarım bakanlığı yaptı.

İlkokula Tarsus'ta başlamış, eğitimini Selanik, Gümülcine,Tekirdağ okullarında sürdürmüş, Gelibolu İdadisinden mezun olduktan sonra Selanik Yüksek Ziraat Mektebi'ne girmiş, ancak Selanik'in Balkan Savaşları sonunda Yunanistan'a geçişi ile 1912-1913 ders yılının ortasında İstanbul Halkalı Yüksek Ziraat Okulu'na geçiş yapmış ve bu okuldan 1914 yılında mezun olmuştur.

15 Şubat 1931'de Garbi Anadolu Emraz ve Haşarat Mücadele İstasyonu adı altında Türkiye Cumhuriyetinin alanındaki ilk araştırma kuruluşu olan İzmir Bornova Zirai Mücadele Enstitüsü'nü kurdu ve uzun süre müdürlüğünü yaptı. Enstitü bugün bitki koruma konusunda Ege bölgesi illeri Aydın, İzmir, Denizli, Kütahya, Manisa, Uşak ve Muğla illeri ile Marmara bölgesinde Balıkesir ve Çanakkale illerine ve Türkiye genelinde araştırma ve uygulamaya yönelik çalışmalar yapmaktadır.

1950 seçimlerini izleyen dönemde TBMM IX. Dönem Demokrat Parti Çanakkale milletvekilliği ve 1. Menderes Hükümeti tarım bakanlığı yaptı. 1954 seçimlerini izleyen dönemde TBMM X. Dönem Demokrat Parti Aydın milletvekilliği yaptı. 1957 seçimlerini izleyen dönemde TBMM XI. Dönem Demokrat Parti Çanakkale milletvekilliği yaptı.

1960'ta, 27 Mayıs Darbesi çerçevesinde, Demokrat Parti Aydın milletvekili olarak Yassıada'da yargılanmış, davaların sonucunda Kayseri Hapisanesi'ne gönderilmiştir. Hükmünün son dönemini Buca Cezaevi'nde geçirmiştir. Yassıada ve Kayseri dönemlerinde tutuklu arkadaşlarının, dava şahitlerinin, hâkimlerin ve dönem önde gelenlerinin portrelerini yapmıştır (231).

Nuh Necati Çelim (d. 1909 Köşk - ö. 5 Mart 1986, , İzmir,)

X. ve XI. Dönem Aydın Milletvekillği yaptı.

Hafız Ailesi Fetret Devri'nde Türkistan'dan göç edip Karahayıt, Aydın'ı yurt edinen köklü Yörük Türkmen ailelerinden Posacılar'dandır.

Posacılar Çiftliği'nin sahiplerinden olan babası daha fazla okumasındansa iyi gelir getiren çiftçilik ve ticaret işleri ile uğraşmasını isteyince annesinin maddi ve manevi desteği ile evden kaçmış, akrabalarının bulunduğu şehirlerde okuma yolunu seçmiştir. Önce I.Dünya Savaşı yıllarında savaş şartlarından dolayı ilkokulu okuyamamış olduğundan fark sınavlarını tamamlayarak dışarıdan ilkokulu bitirmiştir. Ardından Manisa'da ortaokulu okumuş, daha sonra ise İstanbul Kabataş Erkek Lisesi'nden mezun olmuştur.

1934 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni bitirdi. Ardından Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde Kadın Hastalıkları ve Doğum Mütehassısı oldu. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonucunda ailesinden gelen maddi destek azalınca eğitiminin son dönemini İstanbullu bir aile yakınının verdiği bursla okumuştur. Meslek sahibi olduktan sonra bu bursu geri ödemek istemiş ancak bursu veren kişi bunun yerine kendisinin de başka ihtiyaç sahiplerine burs vermesini vasiyet etmiştir. Görev yaptığı yerlerde, başta Cizre ve Aydın olmak üzere, birçok öğrenciye burs vermiştir. Farsça, Arapça ve Fransızca okuryazardı.

Milletvekilliği döneminde (1954-1960) eğitime ayrılan bütçenin arttırılması ve öğretmenlerin durumlarının iyileştirilmesi icin çaba göstermiştir. 23. Cumhuriyet Hükümeti (5.Menderes Hükümeti)'ne karşı yapılan 27 Mayıs Darbesi'ni önlemek amacı ile bir Tahkikat Komisyonu'nun kurulması için verdiği önerge darbeden sadece 1 ay önce Nisan 1960'ta kabul edildi. 27 Mayıs Darbesi'nin ardından iktidara darbeci subaylardan oluşan Milli Birlik Komitesi geçmiş, Demokrat Parti milletvekilleri tutuklanmış, Başbakan Adnan Menderes ve iki bakanı Fatin Rüştü Zorlu ile Hasan Polatkan yasa dışı biçimde idam edilmiş, Türk Ordusu'ndaki generallerin yüzde 90'ının, albayların yüzde 75'inin, yarbayların yüzde 50'sinin ve binbaşıların yüzde 30'unun askeriye ile ilişiği kesilmiştir.

Aydın'da kurulan ilk tekstil fabrikası olmanın yanı sıra uzun yıllar Aydın'da istihdamı sağlayan en önemli sanayi tesisi olan Aydın Tekstil Fabrikası’nın kurucu Yönetim Kurulu üyelerindendir. Kuşadası'nın İzmir'den ayrılıp Aydın'a bağlanması için kanun teklifini hazırlayan ve Meclis'e öneren kişidir. Bu sayede uzun yıllar Çeşme'nin gölgesinde kalan Kuşadası turizme açılmış, Aydın ili ise önemli bir gelir kaynağına kavuşmuştur. Kuşadası'nda ilk Yolcu Gemisi Limanı'nın yapılması da Necati Çelim'in icraatları ve Aydın'a katkıları arasındadır.

Darbenin ardından Yassıada'da hapsolundu ve "Anayasa'yı İhlal Davası" isimli davadan yargılandı. Ardından 1964'e kadar Kayseri cezaevinde siyasi tutuklu olarak kaldı. 27 Mayıs Darbesi sonrasında yapılan Yassıada Yargılamaları'nda önce idama mahkûm edildi. Cezası daha sonra müebbet hapse çevrildi.

Serbest kaldığı ilk dönemde doktorluk mesleğinden siyasi suçtan aldığı hapis cezası gerekçe gösterilerek men edilmiştir. Bu dönemde aile mal varlıklarını satarak geçinmiştir. Meslekten men kararı daha sonra Adalet Partisi'nce düzeltilmişse de, Necati Çelim 1970'li yıllara kadar siyasi yasaklı kalmış, oy kullanamamıştır.

Necati Çelim 1986'daki ölümünden 3 sene öncesine, yani 73 yaşına kadar Aydın'da doktorluk yapmaya devam etmiştir. 1986 yılında ölümünün ardından Kuşadalı olan eşinin isteği üzerine Kuşadası'nda defnedilmiştir (232).

Nail Geveci (d. 1911, Bafra, Samsun) - (ö. 27 Haziran 2004),

İstanbul Hukuk Fakültesi mezunudur. Bahçe Sorgu Hâkimliği, Nazilli Savcılığı, Gürün, Çivril Sorgu Hâkimlikleri, Torbalı Hâkimliği, Serbest Avukatlık, TBMM IX. Dönem (Ara Seçim), X. ve XI. Dönem Aydın Milletvekillikleri yapmıştır (233).

1957 SEÇİMLERİ VE TBMM 11. YASAMA DÖNEMİ: (1957 – 1960)

1957-1960 yıllarını kapsayan 11. Yasma döneminde Aydın halkından gelen idari değişiklik taleplerinin birçoğu kabul görerek il genelinde yeni idari gelişmelere sahne olmuştur.

1957 yılında Yenipazar, 1958’de Sultanhisar ilçe yapılmıştır. İzmir’e bağlı Kuşadası, 1957 yılında Aydın’a bağlı bir ilçe haline getirilmiştir (234).

1950–1960 yılları arasında DP hükümetinin yol yapım çalışmalarına hız vermesi bazı köylerin ilçe merkezlerine olan mesafelerinde değişiklikler yaratınca idari değişiklikler için gerekçe oluşturmaya başladı. Bu nedenle Aşağı Avra köyü Kuyucak’a 31,Nazilli’ye 18 kilometre uzaklıkta kurulmuş olmasından dolayısıyla 10.1.1959 tarih ve 1 nolu kararları ile Nazilli’ye bağlanmıştır (235).

1957 yılından itibaren DP iktidarında yıpranma süreci hızlanmış, bunun sonucu olarak da 1950-1954 seçim sonuçlarının gerisinde bir netice elde edilmiştir.

11 dönem TBMM milletvekilleri olarak DP’den Fethi Batur, Hüsamettin Çoşkun, Nuh Necati Çelim, İsmail Namık Gedik, Nail Geveci, Nihat Şevket İyriboz, Emine Piraye Levent, İbrahim Etem Menderes, Ekrem Torunlu, Mehmet Cevat Ülkü DP Aydın milletvekilleri olarak görev yapmışlardır.

Emine Piraye Levent

Piraye LEVENT 1915 yılında doğmuş ve Eczacı olarak Aydında halk arasında sulu park olarak bilinen Atatürk parkının karşısındaki İstasyon caddesinde eczanesinde çalışmıştır. Dönemin başbakanı Adnan menderes Başkanlığındaki ve Başbakanlığındaki iktidarda 1957 yılındaki seçimlerde 11. dönem Aydın Milletvekili olarak Parlamentoya seçilmiştir (236).

Cevat Ülkü, (d. 1913, Pezze (Gazze)) - (ö. 15 Aralık 1998), Türk siyasetçi.

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur. Çine Sorgu Hâkimliği, Serbest Avukatlık, Aydın Belediye Başkanlığı, TBMM IX. Dönem (Ara Seçim), X. ve XI. Dönem Aydın Milletvekilliği ile X. Dönem Adalet Komisyonu Başkanlığı yapmıştır (237). (NAİM ÖZDAMAR)