Gereksiz ilaç kullanımı sağlık okuryazarlığı ile önlenebilir

Üsküdar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Eczane Hizmetleri Program Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Sultan Mehtap Büyüker:

- "İlaç kullanıcılarının, doğru ilacı, doğru zamanda, doğru miktarda, doğru şekilde kullanmaları ve muhafaza edebilmeleri için sağlık okuryazarlığına sahip olmaları gerekiyor"

- "İlaç harcamalarındaki artış, kurumları çeşitli önlemler almaya yönlendirdi. Bu uygulamalardan en önemlisi ise akılcı ilaç kullanımının yaygınlaştırılmasıdır"

Üsküdar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Eczane Hizmetleri Program Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Sultan Mehtap Büyüker, gereksiz ilaç tüketiminin engellenmesi için kurumların çeşitli önlemler aldığını belirterek, "İlaç kullanıcılarının, doğru ilacı, doğru zamanda, doğru miktarda, doğru şekilde kullanmaları ve muhafaza edebilmeleri için sağlık okuryazarlığına sahip olmaları gerekiyor" dedi.

Üsküdar Üniversitesi açıklamasında görüşlerine yer verilen Büyüker, ilaç tüketimini artıran faktörler, akılcı ilaç kullanımının önemi ve eczane hizmetleri hakkında değerlendirmelerini paylaştı.

Son yüzyılda ilaç kullanımının sağlık hizmetleri sunumunun vazgeçilmez bir parçası haline geldiğini aktaran Büyüker, "Tıbbi tedavi yöntemlerindeki gelişmeler ve ilaç devrimi sayesinde geniş halk kitlelerinin sağlık hizmetlerinden yararlanması, ilaçlara olan talebi ve dolayısıyla ilaç tüketimini de hızla artırdı. Ayrıca çevre kirliliği, sigara, alkol, sağlığa zararlı gıda maddesi tüketiminin artması ve stres gibi birçok olumsuz faktör yeni hastalıkların ortaya çıkmasını kolaylaştırırken bu durum da tüketim artışını tetikledi." ifadelerini kullandı.

Büyüker, ilaç tüketimini artıran diğer önemli bir faktörün ise ilaçların gereksiz kullanımı olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

"Bunun sebepleri arasında yanlış teşhis, çok uluslu ilaç şirketlerinin pazarlama stratejileri, reklam, reçetesiz ilaç kullanımı, tüketicinin bilinçsizliği, etik olmayan ilişkiler ve ilaçların hastalar tarafından bitinceye kadar kullanılmaması gibi faktörler yer alıyor. İlaç harcamalarındaki artış, kurumları çeşitli önlemler almaya yönlendirdi. Bu önlemler arasında gereksiz ilaç tüketiminin engellenmesi, tedavi dozlarının süresinin kısaltılması, pahalı ve uzun süre kullanılan ilaçların kurum eczanelerinden verilmesi, katkı paylarının artırılması, fiyat ayarlamaları, referans ilaç uygulaması, jenerik ilaç kullanımı ve akılcı ilaç kullanımı gibi uygulamalar yer alıyor. Bu uygulamalardan en önemlisi ise 'akılcı ilaç kullanımı'nın yaygınlaştırılmasıdır."

- "Son 50 yıl içinde ilaç kullanımı arttı"

Son 50 yıl içinde eskiden tedavisi mümkün olmayan pek çok hastalık için çok sayıda ilaç kullanılmaya başlandığını aktaran Büyüker, "Bu ilaçların daha etkili ve güvenli olan yeni türlerinin sürekli olarak geliştirilmesi, hastalığın ve hastanın durumuna göre ilacın akılcı ve doğru bir şekilde seçiminin gereğini ve önemini gündeme getiriyor. Akılcı ilaç kullanımı, bir hastalığın önlenmesi, kontrol altına alınması veya tedavi edilmesi için doğru ilacın gereken zamanda, gerektiği miktarda ve uygun fiyatla kullanılmasıdır." değerlendirmesinde bulundu.

Büyüker, akılcı ilaç kullanımının ucuz ya da indirimli ilaç kullanımı anlamına gelmediğini belirterek, şu ifadeleri kullandı:

"Akılcı ilaç kullanımı süreci, hastanın probleminin dikkatlice tanımlanması, tedavi amaçlarının belirlenmesi ve değişik seçenekler içinden etkinliği kanıtlanmış ve güvenilir bir tedavinin seçilmesi, sonra da uygun bir reçete yazıp hastaya açık bilgiler ve talimatlar verilerek tedaviye başlanması, tedavinin sonuçlarının izlenmesi ve değerlendirilmesini kapsayan bir yaklaşımı gerektiriyor. Akılcı olmayan ilaç kullanımı denildiğinde ise endikasyon yokken ilaç kullanımı, yanlış ilaç ve tedavi seçimi, etkisi şüpheli ilaçların kullanımı, ulaşılabilir, güvenli ve etkili ilaç sağlanmasında yetersizlik, doğru ilacı yanlış doz, süre ve formda kullanma yaklaşımlarından bahsedilebilir.

İlaç kullanımında hastalara zarar veren bir diğer neden ise reçetelerin okunabilme ve anlaşılma problemi. İlaç kullanıcıları, hekimin reçete ettiği ilaçları akılcı ilaç kullanımında temel yaklaşımları yerine getirdiği oranda faydasını görecektir. İlaç kullanıcılarının ilacın muhafaza edilmesinden teminine kadar birçok unsuru bilmeleri gerekiyor. Bu unsuların bilinmesi sağlık okuryazarlığının önemli bir kısmını oluşturuyor. Sağlık okuryazarlığı, kaliteli, etkili ve güvenli bir sağlık hizmeti sunulmasında bireylerin rahatsızlıklarını doğru ifade edebilmelerini, sağlık çalışanları ile etkili iletişim kurabilmelerini, tıbbı öneri ve tedavi yönergelerini anlayıp uygulayabilmelerini geliştirip destekliyor. Akılcı ilaç kullanımı ile sağlık okuryazarlığı, sağlığın geliştirilmesine şüphesiz etkisi olan ve aralarında organik bağ ile bir birini tamamlayan iki önemli unsurdur. İlaç ancak doğru kullanıldığı sürece etkilidir. İlaç kullanıcılarının, doğru ilacı, doğru zamanda, doğru miktarda, doğru şekilde kullanmaları ve muhafaza edebilmeleri için sağlık okuryazarlığına sahip olmaları gerekiyor."

- "Eczane teknikerleri işleyiş ve organizasyonda destek oluyor"

Eczane teknik hizmetleri elemanının eczacının gözetimi, denetim ve sorumluluğunda olduğunu aktaran Büyüker, "Eczane teknik hizmetleri elemanı, hasta ve danışanların ihtiyaçlarının veya reçetesinin karşılanması, ilaç tedarikine ilişkin uygulamalar, hasta kayıt işlemleri, stok kontrolü ve depolama, fatura işlemleri ile eczanenin işleyiş ve organizasyonuna yönelik işlemleri, ilgili mevzuat ve tanımlanmış görev talimatlarına uygun olarak yapma ve bu faaliyetleri yürüten ekipleri yönetme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir." değerlendirmesinde bulundu.

Büyüker, eczacının denetimi, gözetimi ve sorumluluğunda çalışan eczane teknikerlerinin iş tanımındaki görevlerini ise şöyle sıraladı:

"Ürünlerin en son kullanma tarihlerini ve stok kontrollerini yapar, eksikleri tespit eder ve uygun bir şekilde depolanmaları konusunda eczacıya yardımcı olur. Eczanede bulunan cihazların ve eczane laboratuarının bakımını yapar ve işlerliğini sağlar. Elektronik ve diğer defter kayıtlarının tutulmasında eczacıya yardımcı olur. Eczacının idari, yasal ve mali süreçleriyle ilgili eczacı tarafından verilen görevleri yerine getirir. Eczanenin işleyiş ve organizasyonunda eczacı tarafından bunların dışında verilen görevleri yerine getirir." (AA)