Adnan Menderes Üniversitesi (ADÜ) Uygulama Ve Araştırma Hastanesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Organ Nakli Sorumlusu,Yardımcı Doçent Doktor Erdem Barış Cartı, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Betül Akçanal'la Elvan Yurttaş Uyar’a karaciğer nakli ve organ bağışı hakkında önemli açıklamalarda bulundu.
Organ bağışının artmasıyla organ yetersizliği yüzünden yaşanan ölümleri en aza indirebiliriz.
KARACİĞER YETMEZLİĞİ NEDİR?
Karaciğer yetmezliği, karaciğerin büyük bir kısmının onarımı imkansız derecede hasar gördüğü ve karaciğerin artık işlev görmediği zaman ortaya çıkar.
Karaciğer yetmezliği akut veya kronik olabilir.
Karaciğer yetmezliğinin türlerini anlatan Doçent Doktor Cartı sözlerini şöyle sürdürdü:
AKUT KARACİĞER YETMEZLİĞİ
“Akut karaciğer yetmezliği hızlı gelişir. Haftalar hatta günler içinde herhangi bir semptom göstermeden aniden ortaya çıkabilir. Akut karaciğer yetmezliğinin yaygın nedenleri arasında, mantarlardan zehirlenme veya aşırı doz ilaç kullanımı sayılabilir.
KRONİK KARACİĞER YETMEZLİĞİ
Kronik karaciğer yetmezliğinde, akut karaciğer yetmezliği formuna göre, sorunlar çok daha yavaş ortaya çıkar. Herhangi bir semptom göstermeden aylar hatta yıllar alabilir. Kronik karaciğer yetmezliği genellikle uzun süreli alkol kullanımının neden olduğu sirozun bir sonucudur. Siroz, sağlıklı karaciğer dokusuna hasar verdiği zaman ortaya çıkar. Kronik karaciğer yetmezliği sırasında, karaciğeriniz iltihaplanır. Bu iltihaplanma zamanla skar dokusunun oluşumuna neden olur.
KARACİĞER YETMEZLİĞİNİN NEDENLERİ
Karaciğer yetmezliğine sebep olabilecek pek çok hastalık, çevresel faktörler ve sağlık durumları vardır.
Bunlardan bazıları;
-Hepatit B
- Hepatit C
- Uzun süreli alkol tüketimi
- Siroz
- Hemokromatozis (vücudun çok fazla demir emmesi ve depolamasına neden olan kalıtsal bir bozukluk)
- Yetersiz beslenme
- Koroner kalp rahatsızlıkları
- Şeker hastalığı
- Kandaki yüksek kolesterol ve trigliserid seviyeleri
- Uzun süreli kortikosteroid tedavileridir.
KARACİĞER NAKLİ
İki türlü nakil oluyor. Bir canlıdan nakil, iki kadavradan nakil. Canlıdan nakilde bir kişi gönüllü oluyor bu kişi ikinci derece akraba olabiliyor veya akrabalık ilişkisi olmasa bile etik kurulundan etik onayı gerekiyor etik onayının geçmesi gerekiyor.
Karaciğer nakli için erişkin bir kişi için karaciğerinin sağ bölümünün Regüler Hepatektomi dediğimiz bir işlemle damarlarını koruyarak çıkarılıyor ve sirozlu hastaya bu karaciğer nakil ediliyor. Canlı nakil için verici adayının kan grubu uyumu, hastaların alıcıyla verici arasındaki kilo uyumu, kalan verici kişinin sağlıklı olması, zayıf olması karaciğerinin yağlı olmaması, hepatit B gibi bir virüsün olmaması bunun dışında ek problemlerin ve rahatsızlıkların olmaması yaşının uygun olması gerekiyor.
İkinci yöntem ise kadavradan nakil, artık Türkiye’deki hastanelerimizde bir organ nakli koordinatörü oluyor.
Bu organ nakli koordinatörleri her gün yoğun bakımları geziyor. Ve yoğun bakımda Glaskow denilen koma skorunda en alt düzey olan e1 m1 denilen Glaskow skoru en az olan hastaları tespit ediyor. Hastanın tümör hastası olmasını istemiyoruz bu hastanın enfeksiyona bağlı olan bir hastalığının olmasını istemiyoruz daha çok bu hastalar çoğunlukla kraniyal yani kafa içi travmalar veya tansiyona bağlı kafa içi kanamalar olan hastalar olmalı.
Her hastanede bir beyin ölümü komitesi var nörologdan kardiyolojiden anestezi uzmanından oluşan bir komite. Onlar gelip reflekslerin tam kayıp testini yaptırıyor ABL testi denilen makinadan ayrıca spontan bir solunumu var mı yok mu ona bakıyor onun dışında da bazı İnvazif Non-invazif olan bazı tetkitler yaptırıyor ve bu tetkitlere göre eğer bu kişinin beyin ölümü gerçekleştiyse mutlaka aile onayı ile beraber beyin ölümü gerçekleşmiş yani hasta artık geri dönüşümsüz safhada hasta artık vefat etmiş olarak kabul edilebilecek durumda olduğu tespit edilirse bu kişinin aile onayı varsa organları bir çok kişiye sağlık verebiliyor, kadavradan nakilde böyle oluyor.
NAKİL SONRASI…
Ameliyatlardan sonra yaklaşık 15 günlük bir yatış süresi oluyor, daha sonra hastanın değiştiğini görüyorsunuz kilo aldığını kaslanmaya başladığını, karnının içinde asit denilen normalde siroz sıvı birikimi var onun kaybolduğunu, hastanın genel iştahının arttığını Karaciğer fonksiyon testleri tamamen düzeliyor, hastayı taburcu ettikten sonra da yaklaşık bir ay haftada iki daha sonra haftalık sonrasında ayda iki defa sonrasında her ay tekrarlı görüşmelerimiz oluyor.
KARACİĞER NAKLİYLE HAYATA TUTUNDU
Karaciğer nakliyle hayata tutunan Osman Esen; hastalığını ve nakil sayesinde nasıl sağlığına kavuştuğunu şu sözlerle anlattı:
“ 24-25 yaşlarındaydım. O dönem hızla zayıflamaya, iştahsızlık ve uyku halleriyle beraber neyim var diyerek doktorlara gitmeye başladım. Hepatit b teşhisi koyuldu. O süreçte tedavi oldum. İyileştim, kaybettiğim kiloları geri aldım. Sonrasında bu hastalık uyuyan bir hastalık yine bir gün dedim ki kontrollerime yeniden başlayayım. Doktora gittim. Genel bir kontrol oldum. ADÜ Hastanesi’ne sevk edildim. Siroz başlangıcı olduğunu öğrendim.
Sonra yeniden karaciğer diyeti verildi. O zaman da kilom 96 falan hatta kilo vermek için rejim yaptım veremedim. Bir tedavi süreci başladı. Artık kurtarabiliriz diye mi yoksa hastalığın seyrini kontrol altında tutmak amacıyla mı, ki öyle herhalde sonra her ay kontrollerim başladı ilaçlarımı düzenli kullanıyorum hızla kilo verdim 60 kiloya kadar düştüm. Sonra yemek borumda varisler oluşmaya başladı. Bununla ilgili kaplama yapıldı. Sonra da nakil sırasına girdim. 8 buçuk ay gibi bir sürede organ çıktı. O dönem yakınlarımdan organ arayışına girdik bulamadık
Çok sıkıntılı bir süreçti zaman zaman kendimi hayata kapattım, karamsarlığa düştüm. Yolun sonu görünüyor sandım.
Sonra bir gece saat 02.00 sıralarında organ nakil biriminden telefon geldi. Bana organ bulunduğu söylendi.
Tabi o an şok oldum. Umudumu kesmiştim, o şoku atlattıktan sonra ne yapacağımı düşündüm.
O gece mutlulukla, şokla, sevinçle geçmişti çok karmaşık duygular yaşadım. 1,1 buçuk saat sonra hastaneye gelmem söylendi. “
Moral ve güvenmek bu süreçte çok önemli. Organ beklerkenki tedavi sürecinde her ay hocamla görüştüm, hocamın yaklaşımı enerjisi, olumlu konuşması beni hep ayakta tutuyordu güven veriyordu. Hayatım önceki hayatım ve sonraki hayatım olarak ikiye ayrıldı. İkinci hayatım çok pozitif çok mutlu geçiyor. Nakilden sonra yattığım odanın yanından geçerken benim doğum evim burası diyorum.
VAKİT KAYBI OLMAMALI
Uygun organ bulununca hemen tedaviye başlanmalı diyen Organ Nakli Sorumlusu Cartı:
“Gecesi gündüzü fark etmiyor, uygun kadavra olduğunu kan grubunun da uyduğunu, bekleyen listemizde en sıkıntılı en muzdarip olan hastamız bu olduğunu bu organı hastamıza takmak ister misiniz diye bize sunuluyor, biz organı müsaitse kabul ediyoruz bizden bir ekip organı çıkarmaya gidiyor damarlarını koruyarak orada 1- 1 buçuk saatlik ameliyat yapıyoruz sonra organı bir buzun içerisine koyup getiriyoruz. Buradaki bir ekibimizde hastanın anestezisini narkozunu kan hazırlığını yapıyor. Sonrasında hastayı ameliyata alıyoruz, organın bir masada temizliğini yapıyoruz daha sonra da hastanın sıkıntılı organını çıkarıp yeni organını damarlarını yamayıp takıyoruz. Bu sürecin de yaklaşık karaciğer için 8-12 saati geçmemesi gerekiyor soğuk iskemi dediğimiz bir süre var yeni organın sağlıklı çalışabilmesi için, zamanla yarışan bir süreçte oluyoruz.
KARACİĞERE İYİ BAKMAK İÇİN NE YAPMALIYIZ?
Sağlık Bakanlığı’nın aşılama programları var. Çocuklara Hepatit B aşısı yapılıyor. Hastalığı kapmamış yetişkinlerin de bu aşıyı olması önemli. Bunun dışında alkol tüketimi, alkolün kötüye kullanımı, abartılı kullanımı çok sakıncalı, karaciğer yağlanması büyük tehdit, kilo ve diyet önemsenmeli.
ORGAN NAKLİNDE FARKINDALIĞIMIZ ARTTI MI?
Evet sayılar ilk başlara oranla daha yüksek, ama yeterli düzeyde değil. Biz Türkiye olarak en fazla canlı nakil yapan dünyanın en büyük ülkesiyiz. Bu hem başarımız hem de başarısızlığımız çünkü canlı nakilde hasta olmayan bir bireyi ameliyat ediyoruz. Avrupa’da Amerika’da kadavra nakil çok çok önde. Biz de organ bağışlarını artırarak, yani kadavradan nakilleri artırarak daha çok insanın hayatını kurtarabiliriz. (ŞADİYE YILMAZ)
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.