Aydın ilginç köşeleri, yerleri ve evleri ile her zaman keşfedilmeyi bekliyor.
İlimizin Koçarlı Merkezinde Cihanoğlu kule evi ,Yenipazar Donduran köyünde , Nazilli Arpaz (Esenköy de ), Arpaz kulesi, Bozdoğan Yazıkent’te(Mehmet Erbay kule evi ) ,Çine Bölüntü köyünde yer alan Kule evler ilginç mimarisi ve günümüze taşıdığı öyküleri ile araştırılmaya değer, değerlerimiz..!
Yazarımız İnşaat Mühendisi ve Aydın Eski Eserleri Sevenler Derneği yönetim Kurulu üyesi Mehmet ÖZÇAKIR sizler için kule evleri inceledi.
Genelde ayan (kentin eşrafından ileri gelenler ) tarafından yaptırılan yığma taş duvarlı kule evler güvenlik ve savunma amaçlı yapılardır.pencereleri dar ve küçük olup , yüksekliği nedeniyle gözetleme ve sığınma amaçlı eşkiyalardan korunma amaçlı inşa edilmiştir 1829 yılında tarihe 'Aydın İhtilali' olarak geçen halk ayaklanması sırasında Atçalı Kel Mehmet Efe tarafından Arpaz konağı kuşatılmıştır.
Atçalı Kel Mehmet Efe ile kule evin sahibi Arpazlı Hacı Hasan Bey arasında husumet olduğuna dair çeşitli rivayetler vardır. Yoksul ve yetim olan Atçalı Kel Mehmet Efe, Arpazlıların kızına aşık olur. Üstelik annesini kızı istemeye de gönderir. Atçalı hor görülerek kovulduğundan Atçalı Kel Mehmet Efe'yi dağa çıkar ve halk ihtilalini gerçekleştirir ,intikam için Arpaz'a gelip konağa saldırır.
Koçarlı Kule evi 16. yüzyılda Cihanoğlu ailesine ait ve halen yanındaki mütevazi evde yaşayan son üyesi Vesile hanım koruması altındadır. Kanuni Sultan Süleyman, 1522 yılında Rodos ve İstanköy Adalarını almak için ordusuyla Koçarlı'dan geçerken Mersinbelen, Yağcıdere ve Dereköy dolaylarında konaklar. O dönemde Sobuca köyü civarında yurt tutan 250 kişilik bir Türk aşireti Kanuni’nin ordusuna yardımcı olmuş yedirmiş ve içirmiş. Aşiret , Reisleri Mehmet Bey in kararı ile Kanuni'nin ordusuna katılarak, Rodos seferine gitmiş. Tam bu sırada Ahmet Bey'in çadırında bir çocuk dünyaya gelmiş. Padişah bu haberin kendilerine uğur getireceğini ümit ederek çocuğun adını "Cihan" koymuş ve ona Beşparmak Dağlarından başlamak üzere Çine Çayı ve Sarıçay arasında kalan ve Büyük Menderes Nehri'ne kadar olan araziyi bağışlamış.Böylece Cihanoğulları, ailesi sultan fermanıyla e Koçarlı'ya yerleşip, böylece kök salmaya başlar. Beyler, eşkıya saldırısına karşı korunmak üzere kule ve kaleler yaptırır. Cihanzade İbrahim Ağa da dış saldırılardan çok, kendi kardeşlerinden korunmak için 1763-1764 yıllarında. Cihanoğlu Kulesini inşa ettirir.
Her kule konağın işte böyle bir hikayesi günümüze kadar uzanır.
DONDURAN KULESİ ASKERE GİDECEK GENÇLERİN CESARET ÜSSÜ.
Yenipazar İlçesi Donduran köyünde yer alan KULE EV köydeki evlerden farklı mimari yapısıyla dikkatleri çekiyor.
Taş duvarlı yüksek ve üç katlı kule evin tarihi hakkında kesin bir bilgi kaynaklarda yer almamaktadır.Köyün güneyinde Menderes Ovasına hakim yüksek bir tepede yer alan taş duvarlı ve ahşap ara katlı 3 katlı evin yaklaşık 250 yıllık olduğu tahmin ediliyor.
Kule evi yerinde inceleyen ÖZÇAKIR “ Yenipazar ilçesinin doğusunda ve Bozdoğan yolu üzerine yer alan Donduran köyündeki Kule ev ,köyün hemen güneyindeki son mekandır. Bölgeye hakim yüksek ve panoramik manzaralı tepede yer almaktadır. Moloz taş tuğla ve kısmen aralarda mermer blok malzemeden inşa edilmiştir. Birbirine bitişik iki kare mekandan oluşan kulenin batı cephesine bitişik kare mekan daha küçük ebatlardadır.Doğusundaki büyük kare şeklindeki kısım ile bitişiktir. Üç kat ve teras katından oluşmaktadır. Ahşap kat döşemeleri yandığı için mevcut değildir.İkinci kat doğu duvarında hareketli açılır kapanır kapı yuvaları bulunmaktadır. Teras katta duvarlarda mazgal delikleri vardır. Giriş kapısı doğu cephede birinci katın duvarının ortasındadır. Kuleye giriş muhtemelen hareketli , çekme köprünün iç tarafındaki merdiven basmakları ile sağlanıyordu. Çekme köprünün makara sisteminin kalıntıları kapının ahşap lentosunun ortasındaki makaradan anlaşılmaktadır.Çete ve eşkiya saldırılarına karşı evin girişi zemin kattan değil ,hareketli merdivenle birinci kattan giriş yapılan kulede gece baskınlara karşı güvenlik sağlanıyordu.”
KULE EVİN ÇATLAKLARI ENDİŞELENDİRİYOR.
Dört taraftaki duvarlarda büyük ve küçük çatlaklar vardır. Özellikle güney duvarında geniş çatlaklar mevcut olup arkasından da görülmektedir.Kule devrin anlayışına uygun olarak köyün üstünde, köy ve Menderes ovasına hakim bir konumda inşa edilmiştir. Kulenin kesin yapım tarihi ve maliki belli değildir. Köyün içindeki çeşmelerin kitabelerindeki Hicri 1177-1178 Miladi (1763-1764), (1764-1765) tarihleri kulenin yapım tarihlerine ışık tutmaktadır. Buna göre kulenin yaklaşık 250 yıllık olduğu tahmin edilmektedir.Beyler döneminde yörede toprak zengini varlıklı ailelerin eşkiyalardan ve çetelerin saldırılarından korunmak amacıyla korunaklı olarak yapılan Donduran Kulesinin bir sırrı da köyde askerliğe gidecek olan gençlerin cesaret göstergesi olarak duvardaki boşluklardan tırmanarak Kulenin en tepesine Türk bayrağını dikmektir. Kulede duvarlar , bu yapının tarihi mirasımız olduğu düşünülmeden, tahrip edilerek , bu gençlerin askerlik dönemleri ile isimleri yazılıdır.Ancak en son 1987 tarihi yazılı kalan duvar yazılarından , bu tarihten sonra buraya çıkılmadığı ve maalesef dikilen son Türk bayrağının da parçalandığı görülmektedir.
AYDIN VALİLİĞİNCE RESTORE EDİLMELİDİR.
Bu yapının önemi Aydın ilinde ayakta kalmış diğer Nazilli Arpaz ve Koçarlı Cihanoğlu kulesi ,Çine Bölüntü köyü ile Yazıkent kule evi ile beraber ayakta kalan beş kuleden biridir. Ancak bunlardan , Donduran kulesi en çok hasara uğramış sadece dört duvarı ortada kalabilmiş ilgisizlik örneğidir. Bu nedenle acilen koruma altına alınarak , bir girişimci veya devlet tarafından aslına uygun restore edilerek Turizme, piknik alanı ve restoran olarak kazandırılması köye gelir sağlayacağı gibi, girişimciye de kazanç ve köylü gençlere de istihdam sağlayacaktır.Aydın Valisi Sayın Erol Ayyıldız , Aydın Büyükşehir Belediyesi ile Kültür ve Turizm Müdürlüğünün , bu yapıyı yerinde incelemesi ve yapılacak restore ile güzel bir rekreasyon alanı halinde Aydın’a kazandırılmasını bekliyoruz. (MEHMET ÖZÇAKIR)
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.