HAYYAM ÜZERİNE...
13 Temmuz 2017, PerşembeTweet |
HAYYAM ÜZERİNE!
"Onlardan değilsen, sana zalim derler. Onlara aldırma Hayyam" [1]
Ömer Hayyam, güçlü kalemiyle etrafımızda ezberden sözler söyleyerek dolaşan, hayatlarımızı yargılayan insanlara en güzel cevapları vermiş. 'Onların yediklerinin yanında şarap, meze kalır' demiş büyük usta.
Ömer Hayyam'ın benim hayatımdaki yeri ve önemi çok başkadır. Dörtlüklerini ilk okuduğumda hayatın sorgulanabilineceğini ve bu sorgu sonucunda öznel dahi olsa kimi gerçekliklere ulaşılabileceğini gördüm. Ömer Hayyam'ı tanımayanlar için kısaca bir alıntı yapmak isterim; "Ömer Hayyam rubailerinde yaşadığı zamanda olan haksızlıkları, saçmalıkları alaylı, ince bir dille anlatmıştır. Dörtlüklerinde dünya, şarap, aşk, insan hayatı, yaşama sevinci ve bulunduğumuz dünyanın tadını çıkarmaktan bahseder." diyebilirim. Bununla birlikte Ömer Hayyam'ın din hakkında aklıma takılan ama sormaya cesaret edemediğim soruları büyük bir ustalıkla dile getirmesi beni derinden etkilemiştir. Ve tüm sorgulamalardaki samimiyeti bana "olması gereken bir insanî bakış"ın ne olduğu hakkında ciddi ipuçları vermiştir.
Ömer Hayyam'ın az sözle çok şey anlatması -benim hala daha beceremediğim bu özellik- büyüleyici gelmektedir bana. Çünkü aklınızı vererek yazdıklarını okuduğunuz zaman size kendi düşüncelerini anlatmaktan çok sizin kendi düşüncelerinizi bulmaya yardım ettiğini anlarsınız. Bir dörtlükle -rubai ile- bir insanı etkilemek herkesin başaramayacağı bir iş olsa gerek. Ayrıca sade dili ve üslubuyla da elitist tarzın çok uzağında insancıl bir yön çizdiği görülmektedir. Yine de belirtmek isterim ki, bazı dörtlüklerini anlamak için biraz bilgi birikimi de gerekmektedir. Çünkü kimi dörtlüklerinde önemli olay veya kahramanlara ya da felsefî terimlere gönderme yapılabilmektedir.
Tüm Hayyam dörtlüklerinin O'na ait olmadığını eklemekte fayda görüyorum. Hayyam döneminde ve sonrasında ondan etkilenen veya düşündüğünü söylemekten çekinen şairler yazdıkları -Hayyam usulü- rubaileri Hayyam yazmış gibi kullanmışlardır. Günümüzde kesin bir ayrım yapılamasa bile Hayyam'a ait olanlar az çok bellidir ve bence zaten O'ndan etkilenen ve O'nun gibi yazan şairlerin rubailerinin de Hayyam mahlasını taşıması büyük bir sorun teşkil etmemektedir.
Bir çok kesim tarafından 'Hayyam; Şarap Şairi mi? İlmin Yüz Akı mı?' tartışıladursun, Hayyam tarihin en büyük matematikçilerinden idi. Binom Açılımı’nı ilk kez kendisi kullandı. Okullarda öğrendiğimiz Pascal Üçgeni olarak öğretilen matematik kuralı, aslında Ömer Hayyam tarafından oluşturuldu. Astronomide dünyanın önde gelen bilim adamlarından oldu. Aynı zamanda dünya bilim tarihi için de önemli bir yerdedir. Dünyanın ilk modern rasathanesini kurdu.
Kim ne derse desin, bilime katkıları ve herkesin dile getirmeye çekindiği sözleri dörtlükleri ile kısa ve öz olarak anlatmasıyla Hayyam benim için önemli bir noktadadır... Beni en çok etkileyen rubailerinden biriyle veda etmek isterim...
"İçin temiz olmadıktan sonra
Hacı hoca olmuşsun, kaç para!
Hırka, tespih, post, seccade güzel;
Ama Mevla kanar mı bunlara?"
Yazar Notu: "Çadırcı" anlamına gelen Hayyam takma adını, atalarının çadırcı olmasından dolayı aldığı söylenir.
[1] Siyasiyabend - Hayyam