Bir sokakta çöp varsa oraya herkes çöp atar. Eğer sokaklar tertemizse en pis insan bile çöp atmaya çekinir. Bu örnek insan davranışları için de geçerlidir. Eğer kötü diye tabir ettiğimiz bir çevrede büyüdüysek büyük ihtimalle o topluma adapte olacak, onlardan biri olacağız. Ancak erdemin, dürüstlüğün içinde büyüdüysek biz de onlardan biri olacağız.

Konuyu çok dağıtmadan bu hafta size ‘Kırık Camlar Teorisi’nden bahsedeceğim. Teorinin nereden geldiğinden bahsedecek olursak:

“Kırık Camlar teorisi ABD’li suç psikologu Philip Zimbardo’nun 1969 yılında yaptığı bir çalışmadan esinlenerek geliştirilmiştir. Teori ilk olarak 1982 yılında sosyal bilimci olan James Q. Wilson ve George L. Kelling tarafından The Atlantic dergisinde “Broken Windows” başlıklı yazıda kaleme alındı.

BİR KIRIK CAM BİR BİNAYI YOK EDER

Philip Zimbardo 1969 yılında suç oranının yüksek olduğu Bronx’a ve yaşam standartları yüksek olan Palo Alto’ya 1959 model araba bıraktı. Bronx’a bırakılan araba kısa süre içerisinde çevrede yaşayanlar tarafından yağmalanarak kullanılamaz hale getirildi. Palo Alto’ya bırakılan arabaya ise uzun süre çevre halkı tarafından zarar verilmedi. 1 hafta sonra Zimbardo ve öğrencileri Palo Alto’ya bıraktıkları arabanın camını kırarak arabaya ilk zararı verdiler. Zimbardo ve öğrencileri arabanın camını kırdıktan kısa süre sonra çevrede yaşayan insanlar da arabaya zarar vererek yağmalamaya başladı. Dakikalar içerisinde Palo Alto’da bulunan araba da kullanılamaz hale getirildi.

Zimbardo’nun deneyi gösteriyor ki insanların arabaya zarar vermesi için arabada oluşan küçük bir tahribat yeterli oluyordu.

Wilson ve Kelling, Zimbardonun deneyinden yola çıkarak 1982 yılında Kırık Camlar (Broken Windows) teorisini geliştirdi. Teoriye göre bir binada/bölgede bir cam kırılırsa diğer bütün camların kırılmasının önü açılır. Çünkü insanlar binanın/bölgenin bir otorite tarafından önemsenmediğini düşünür ve vandalizm göstermeye başlar. Bu durum bir süre sonra yapının bulunduğu bölgede suç oranlarının artmasına da sebep olur. Yaşanan küçük bir değişim bir süre sonra bütün bölgenin geleceğini etkileyebilmektedir. Kırık Camlar Teorisini kısaca özetlersek, bir cam kırığı bütün yapının yok olmasına yol açar.” (Kaynak: Brand New Game Turkey)

Teoriyi değerlendirecek olursak aslında farklı şekilde gündelik hayatta karşımıza birçok örnek çıkmaktadır. Kirli sokaklara çöp atmaktan çekinmezken temiz sokaklarda çöp kutusu aramaktan helak oluruz; içinde bulunduğumuz ortamda birinin motivasyonu düşerse grubun diğer üyelerinin de motivasyonu düşer; Avrupa’da otomobiller yaya geçitlerinde yayalara öncelik verirken ülkemizde araç sahiplerinin geçitlere park edebilecek öz güvene sahip olabilmeleri gibi gibi…

Fakat her ne olursa olsun çevremize adapta olmayı değil içinde bulunduğumuz topluma bir şeyleri katmayı, onu güzelleştirmeyi ve dürüstlükten vazgeçmemeliyiz.

Hepinize mutlu günler sevgili Denge okurları.