Göbeklitepe; özellikle son yıllarda kendinden çok fazla bahsettiren tarihi bir sit alanı. Hakkında yazılan kitaplara, makalelere ve çekilen belgesellere ek olarak "Atiye" dizisine konu olması. Evet… Gelelim Göbeklitepe'nin tarihi önemine.

Nedir bu Göbeklitepe?

Göbeklitepe’yi yan yana inşa edilmiş ve 20 futbol sahası büyüklüğünde bir alana yayılan tapınaklar ve toplanma alanı olarak düşünülebiliriz. Yapıyı oluşturan odacıklar daire şeklinde inşa edilen ve taşla örülmüş duvarların arasına yerleştirilmiş yükseklikleri 3 ila 6 metre arasında değişen tek parça taşlardan oluşuyor. Bu taşların birçoğuna insan ve hayvan figürleri işlenmiş. Ayrıca odaları oluşturan taşların ağırlıkları 60 tona kadar çıkıyor ve bu taşlar üzerinde bir de çatı taşıyordu.

Bu kadar ağır taşları hareket ettirmek ve onları doğru açıyla konumlandırmak için basit mühendislik ve mimarlık bilgileri gerekliydi. Yani binlerce yıl önce Göbeklitepe’yi inşa eden kişiler tarihteki ilk mimarlar, Heykeltraşlar ve Mühendislerdi ayrıca yaşadıkları çağın çok ötesinde teknik bilgiye sahiplerdi.

Geçtiğimiz 25 yıl içinde Göbeklitepe’yi oluşturan yaklaşık 20 bölümden sadece 4 tanesi çıkarıldı ve tamamının çıkarılabilmesi için uzun bir süre daha kazı yapılması gerekiyor.

Göbeklitepe’yi önemli kılan şey ne?

Göbeklitepe’yi bu kadar önemli bir keşif haline getiren şeylerden biri de yapımının çok eskiye dayanması. Tapınağın yapılış tarihi 12 bin yıl öncesine yani M.Ö 10 bin yılına kadar uzanıyor. Taş Devri’nin ve buzul Çağı’nın bitişine çok yakın bir tarihte inşa edilmiş. Göbeklitepe, bilinen en eski insan yapıtı olan İngiltere’deki ünlü Stonehenge’den bile 7000 yıl, insanlık tarihinin en önemli yapıtlarından Mısır Piramitleri’nden ise 7500 yıl daha eski. Hatta Mısır Piramitleri’nin tarihsel olarak günümüze olan uzaklığı, Göbeklitepe’ye olan uzaklığından daha az. Ayrıca yazıyı bulan ve tarihteki ilk uygarlık olan Sümerler’den bile 6000 yıl daha eskiye dayanıyor.

Göbeklitepe’nin bu kadar eskiden yapılmış olması onu diğer tüm antik yapılardan daha önemli hale getiriyor. Örneğin piramitler yapıldığı zaman insanoğlu bronz çağındaydı ve metalden araç gereçler yapabiliyordu, bu metal araçlar sayesinde bir şey inşa etmek eski zamanlara göre çok daha kolaydı. Ayrıca Mısırlılar tarım yapıyordu ve yerleşik hayata geçmişlerdi, yani aç kalma ya da barınma gibi dertleri yoktu, bu sayede hayatta kalmaktan başka şeylere daha fazla kafa yorabiliyorlardı.

Bugüne kadar bildiğimiz şekilde tarih ve arkeoloji bilimlerine göre insanoğlu yerleşik hayata geçmeden önce göçebe şekilde avlanarak yaşıyordu, ardından tarımın keşfedilmesiyle birlikte insanlar su kenarlarındaki verimli topraklarda tarım yaparak ürettikleri besinleri yemeye başladılar ve yerleşik hayata geçmiş oldular. Yerleşik hayata geçtikten sonra da kendilerine tapınaklar inşa ettiler ve dini törenler düzenlemeye başladılar.

Ancak Göbeklitepe’yi inşa eden insanlar tarım yapmıyordu, onlar tarımdan bile önce tapınak inşa etmişlerdi ve yerleşik hayata geçmişlerdi, her zaman kabul edilen tarım - yerleşik hayat - din sırasının aslında yanlış olduğu anlaşıldı. İşte Göbeklitepe’yle birlikte ortaya çıkan bu gerçek şimdiye kadar tarih ve arkeoloji bilimleriyle ilgili bildiklerimizi derinden sarsmaya yetti. Üstelik şimdilik Göbeklitepe’nin sadece %20’sinin toprak altından çıkarıldığını düşünürsek, tamamı çıkarıldığında çok daha sarsıcı bilgilerle karşılaşmak bizi bekliyor olabilir.

Bu aşamada elde edilen bilgi ileride eskiyebilecek gibi duruyor. Kim bilir varoluşla ilgili daha neler öğreneceğiz?

Tüm bunlar bir kenara ülkemize turist çekmek için Atiye dizisinin uluslararası çapta başarı olması gerekiyor. Ulusal ölçekte baktığımızda da yaşadığımız coğrafyadaki zenginlikleri diziler sayesinde de olsa tanımak bir derece tatmin edici bir başarı. Diziyi izleyenler ikinci sezonu merakla beklerken birçok kişinin ziyaret edilecek yerler listesine Şanlıurfa’yı ve Göbeklitepe’yi eklediklerinden eminim. (Yardımcı kaynak: Ekşi Şeyler)

Hepinize mutlu hafta sonları sevgili Denge okurları.