Mevzuatımızdaki kanun ve yönetmeliklerimizin çıktığı gibi uygulanmadığını, zamanla değişikliklere uğradığını hep beraber görüyor ve yaşıyoruz. Aslında mevzuatımız da yaptığımız Risk Analizleri gibi dinamik ve değişen şartlara uyum sağlaması adına değişkenlik gösteriyor. Kanun koyucu merci mevzuattaki değişiklikleri tek tek yönetmelik bazında yaptığı gibi, Torba Kanun ile grup olarak da yapabiliyor.

Geçtiğimiz hafta içerisinde İş Güvenliği Torba Kanun paketi olarak 23.04.2015 tarihli 6645 sayılı "İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hakkındaki Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" yürürlüğe girdi.

Bu Torba Kanunda yapılan değişiklikler ve yeni eklenen konularla ilgili bu yazımda, İş Güvenliği alanında dernek olarak yaptığı işleri takdir ettiğim İSAG Derneği’nin yorumlarını yayınlamak istiyorum.

1-20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 8 inci Maddesine yapılan ekleme:

İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir. Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur. Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz etmesi, meslek hastalığına sebep olabilecek ortamların bulunmasına rağmen işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması hâlinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirilir. Bildirim yapmadığı tespit edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır. Bu bildirimden dolayı işvereni tarafından işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz. Aksi takdirde işveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilir. İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır. Açılan davada, kötü niyetle gerçek dışı bildirimde bulunduğu mahkeme kararıyla tespit edilen kişinin belgesi altı ay süreyle askıya alınır.

( İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimleri için işverenlere danışmanlık ve rehberlik yapmak üzere görevlendirilen ibareleri olmasına karşın bakanlığa bildirim yükümlülüğü devam etmektedir.)

2- Sektörel düzenleme çerçevesinde maden ve yapı ile diğer sektörlerde öncelikli olarak hangi meslekî unvana sahip iş güvenliği uzmanlarının görev yapacağının ve bunların yanında görev yapacak diğer mesleklere sahip iş güvenliği uzmanlarının belirlenmesine dair usul ve esaslar, Bakanlıkça belirlenecektir.(Yakın zamanda revize edilecek olan İGU görev, yetki, sorumlulukları ve eğitimleri ile ilgili yönetmelikte bu konular açıklık kazanacaktır.)

3-6331 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin üçüncü fıkrasında iş durdurma ile ilgili “mülki idare amiri tarafından” ibarelerinden sonra gelmek üzere “kolluk kuvvetleri marifetiyle” ibareleri eklenmiştir.

a) İşyerinde durdurulan işlerde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işveren vekillerine üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.

b) Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve ihale ile alınan işlerde; teknolojik gelişme, iş gücü kapasitesinin artırılması, üretim metotlarında yenilik gibi bir kısım unsurlar sağlanmadan üretim ve/veya imalat planlarına, iş programlarına aykırı hareket edilerek üretim zorlaması nedeniyle hayati tehlike oluşturacak şekilde çalışma biçimleri, işin durdurulma sebebi sayılır.

4 -Ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde ihmali yargı yoluyla tespit edilen işverenler 2 yıl boyunca kamu ihalelerinden men edilecektir.

5- 6331 sayılı kanunun 25.maddesinin 6 .fıkrasında yer alan, işveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverene, ihlale uğrayan her bir çalışan için bin Türk lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar.

6-Çalışanlarına, standartlara uygun ve CE işaretli kişisel koruyucu donanım temin etmeyen işverenlere çalışan başına beş yüz Türk Lirası,

7-Yer altı maden işletmelerinde çalışanların bulundukları yeri ve giriş çıkışlarını gösteren takip sistemini kurmayan işverenlere çalışan başına beş yüz Türk Lirası para cezası verilecektir.

8-6331 Sayılı İSG kanunun 14.maddesinde bulunan iş kazalarının ve meslek hastalıklarını bildirim yükümlülüğü bulunan kişiler yada kurumlara uygulanacak cezalar hariç kanunun diğer maddelerindeki idari para cezaları çalışan sayısına ve tehlike sınıfına göre %25 ila %200 oranları arasında artırılmıştır. Bahsi geçen cezalar kamu kurum ve kuruluşları içinde geçerli olacaktır. Elde edilen gelirler iş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak çalışmalar için harcanacaktır.( Kamu idarecileri işyerlerinde İSG eksikliğinden kaynaklanan idari para cezalarıyla karşılaşabilir ve İSG alanında harcanacak idari para cezalarının İSG profesyonellerinin mesleki gelişimleri içinde kullanılmasına yönelik çalışmalara ağırlık vereceğiz)

9-a) 6331 sayılı kanunun 30.maddesinin 1.fıkrasının‘g’ fıkrasında belirtilen İçişleri Bakanlığı ile müştereken ibaresi kaldırılmıştır. ÇSGB işin durdurulması ve hangi işyerlerinde risk değerlendirilmesi yapılmadığı durumlarda özellikle maden ve yapı işlerinde işin durdurulması, işyerinin mühürlenmesi ve tekrar çalışmalara izin verilmesi gibi hususlarda, acil durumlarda işin durdurulmasına kadar geçecek sürede alınmadı gereken tedbirlerle ilgili yönetmeliği çıkarırken İçişleri Bakanlığı ile müşterek çalışmalar yapmayacaktır.

b) Maden işyerlerinin hangilerinde sığınma odalarının kurulabileceği ve bu odaların teknik özelliklerine dair usul ve esaslar Bakanlıkça bir yıl içinde çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Bu teknik özellikler, ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak belirlenir.(Madenlerde Sığınma Odaları dönemi başlıyor)

10-6331 sayılı İSG Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, 1/1/2018 tarihine kadar (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, 1/1/2017 tarihine kadar (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılır.(C sınıfı İGU Belgeye sahip olanlar 1 Temmuz 2017 tarihine kadar Tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde,B sınıfı İGU belgeye sahip olanlar 1 Temmuz 2018 Tarihine kadar Çok tehlikeli sayılan işyerlerinde görev yapabileceklerdir.)

11-21 Aralık 2013,23 Şubat 2014 ve 24 Mayıs 2014 Tarihinde prim gününe dayalı olan belge sınıfı yükseltme sınavında başarılı olanların hakları saklı kalacaktır.( İş güvenliği uzmanlığı sınıf yükseltme sınavı sonucunda B ve A sınıfı İş güvenliği olanların belgelerinin iptal edilmesi için açılan davalar sonucunda B ve A sınıfı iş güvenliği uzmanı olmaya hak kazananların belgelerinin iptalinin bu şekilde önüne geçilmiştir.)

12-Yer altı maden işletmelerinde çalışanların bulundukları yeri ve giriş çıkışlarım gösteren takip sistemini kurma işlemlerini 1.1.2016 tarihine kadar tamamlamak zorundadırlar.

13-İSGÜM, İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitü Müdürlüğü isminden İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığına dönüştürülmüştür.(Ülkemizin İSG açısından en önemli ihtiyaçlarından birisi olan kurumların başında araştırma ve geliştirmeye yönelik etkin bir kuruluşun oluşturulması gelmektedir. İSGÜM’ün bu değişiminin üniversitelerle birlikte yapacakları ortak çalışmalar ve birlikte oluşturacakları İSG araştırma ve geliştirme merkezleri ile birlikte ülkemizin İSG profesyonellerinin mesleki gelişimlerine çok büyük katkı vereceğini umut ediyoruz)

14-6331 sayılı kanuna göre İş güvenliği uzmanı olabilecek mezunları yetiştiren fakültelerde İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili dersleri zorunlu hale gelmiştir.(İSG Kavramını bilmeyen mühendis ve teknik kökenli üniversite öğrencisi kalmayacaktır. Üniversitelerin sosyal bölümlerinde eğitim gören öğrencilerinin İSG konusunu bilmeleri büyük önem arz etmektedir. İşyerlerinin İnsan Kaynakları bölümünde yada idareci olarak görev alacak kişilerin İSG kavramını ve sorumluluklarını mutlaka bilmesi gerekmektedir. Bu sorumluluğu bilen yöneticiler ilerleyen zamanda İSG Profesyonellerinin yapacakları çalışmaların önemini daha iyi anlayabilir ve daha güçlü iletişim içerisinde olabilirler.)

15-20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 24 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen eğitim kurumları, ortak sağlık ve güvenlik birimleri ile birinci fıkra gereğince iş sağlığı ve güvenliği ortam ölçüm ve analiz laboratuvarlarının inceleme, kontrol ve denetimleri, iş sağlığı ve güvenliği uzmanı ve yardımcıları ile mühendis, fizikçi, kimyager, biyolog ve tabipler tarafından yerine getirilebilir.(Buradan çıkan sonuç yukarda yapılacak denetimleri sosyal bilimler mezunları yapamayacaklardır)

16-Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup ve Bakanlıkça çıkarılacak olan tebliğlerde belirtilen mesleklerde ve 5544 sayılı MYK kanunuyla yetkilendirilmiş sınav ve belgelendirilmiş kuruluşların gerçekleştirecekleri sınavlarda başarılı olan kişilerin 31 ocak 2017 tarihine kadar belge masrafı ile sınav ücretinin tamamı ,1/1/2018 den itibaren 31/12/2019 tarihine kadar sınav ücreti ve belge masrafının yarısı fondan karşılanacaktır. Fondan karşılanan bu desteklerden kişiler bir kez faydalanabileceklerdir.

17-20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında çok tehlikeli sınıfta yer alıp ondan fazla çalışanı bulunan ve üç yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmeyen işyerlerinde çalışanların işsizlik sigortası işveren payı teşvik olarak bir sonraki takvim yılından geçerli olmak üzere ve üç yıl süreyle %1 olarak alınır. Ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmesi hâlinde takip eden aydan itibaren bu teşvik uygulamasına son verilir.

Bu maddeye göre teşvikten yararlanan işverenlerden birinci fıkrada belirtilen iş kazalarını bildirmeyenler, iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren yararlandıkları primleri yasal faizi ile birlikte geri öderler ve bu teşvikten beş yıl süre ile yasaklanırlar. Haklarında yasaklama kararı verilen tüzel kişilerin şahıs şirketi olması hâlinde, şirket ortaklarının tamamı hakkında; sermaye şirketi olması hâlinde ise sermayesinin yarısından fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortaklar hakkında yasaklama kararı verilir.

18-29/6/2001 tarihli ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin dördüncü fıkrasının (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

f) İşyerinde, çalışmaların, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre düzenlenmesi gereken sağlık güvenlik planına uygun olarak yapıldığını kontrol etmek ve gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bildirmek.”

Yapı denetim firmaları şayet yukarıda belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmediği veya mevzuata uygun evrak tanziminde eksikliği yada kusuru tespit edildiği takdirde tespite konu yapının yapı denetimi hizmet sözleşmesi bedelinin %10’u kadar idari para cezası ile cezalandırılacaktır.

(4708 sayılı Kanunda yapılan bu değişiklikle birlikte Yapı işlerinde İSG çalışmaları sadece İSG Profesyonellerinin tek başına taşıyacağı bir yük olmaktan çıkarılarak yapı denetim firmalarına da sorumluluklar yüklenmiştir.)

19- 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.

z) İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülükler.

(Kamu ihalelerine giren firmalara hazırladıkları sözleşmelerde iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini de ekleyerek işin en başından itibaren İSG bütçesi oluşturma zorunluluğu getiriliyor .)

20-İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.

İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.

21-Yeraltı madenlerinde çalışanlar günde en çok 7.5 haftalık ise 37.5 saat olarak çalıştırılabilirler.

22-4857 sayılı Kanunun 69 uncu maddesinin üçüncü fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.’’

23-On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. On dört yaşını doldurmamış çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler.

24-5510 sayılı Kanunun geçici 59 uncu maddesinde yer alan “13/5/2014 tarihinde Manisa ilinin Soma ilçesinde meydana gelen maden kazası” ibaresi, “13/5/2014 tarihi ile 28/10/2014 (dâhil) tarihleri arasında maden ocaklarının yer altı işlerinde meydana gelen iş kazası” şeklinde değiştirilmiştir

25-21/9/2006 tarihli ve 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik Kurumu Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“c) Meslek standartlarını ve yeterlilikleri onaylamak.”

26- Yürürlükte olan meslek standartları en geç beş yılda bir yeniden değerlendirilir.

Bu vesile ile İş Güvenliği Profesyonelleri için yaptığı değerli katkılarından dolayı Sn. Levent Kavlak beye teşekkür ederim.

Kazasız bir hafta diliyorum.