Takip Et

SON DAKİKA

Utku Güngör

Türkçenin zenginliği deyimlerimiz ve atasözlerimizin öyküsü

21 Ağustos 2014, Perşembe

     

“Güme gitmek”

Bir söylenceye göre, Osmanlı döneminde Yeniçeriler suçluları yakalayıp tutukevine kapatırlarken "Hoooopp gümm!" şeklinde nara atarlarmış. Ancak kimi kez kurunun yanında yaş da yanar ve tutuklananlar arasında suçsuzlar da olurmuş. İşte toplum, suçsuz bir yurttaşın bu biçimde tutuklanıp kapatılmasına, suçsuz yere hapse götürülüyor anlamında "Güme gitti" derlermiş. "Hoooopp gümm!" bağırışları arasında kapatıldığını anlatmak isterlermiş.

 

“Haydan gelen huya gider”

Sanıldığı gibi, buradaki sözler "hay" ve "huy" değildir. Bunlar birer yer adı da değildir. Buradaki "Hay" diye bilinen, Arapçada Tanrı'nın adlarından olan El-Hayy (sürekli diri olan) adıdır. "Huy" diye bilinen ise, Arapça "Tanrı" anlamındaki "Hu" sözüdür. Bu durumda, söz şöyle olur: "Hayy'dan gelen, Hu'ya gider." Kısacası bu söz, "Tanrı'dan gelen yine Tanrı'ya gider" anlamına gelir.

 

"Hanya'yı Konya'yı görmek"

Bu deyim yanlış bilinir. Neresidir Hanya? Girit Adası'nda bir kentin adı. Konya ise, İç Anadolu'da bir kenttir. Oysa ilgileri yoktur. Bu deyim de gerçekte böyle değildir. Doğrusu şöyledir: "Hanya'yı Gonya'yı anlamak/bilmek/görmek"

Hanya, az önce belirttiğimiz gibi, Girit Adası'ndaki bir kıyı kentinin adıdır. Girit'e gidenlerin genelde ilk gördükleri yerdir. Hanya kentinde ilk görünen yerlerden biri ise Gonya adında bir manastırdır. Girit adasında Bizans döneminde bu manastırda toplu öldürmeler gerçekleştirilmiş. Bu nedenle bir uyarı anlamında Hanya'yı Gonya'yı görmek deyimi, toplu öldürmeler arasında 'Yitip gitmek' anlamında kullanılmış. Bu arada, deyimin anlamı "Bir işin gerçek yönünü anlayarak, usu başına gelmek" olarak verilir.

 

"Ana gibi yar, Bağdat gibi diyar olmaz"

Biçiminde bilinen ünlü bir atasözümüz vardır. Oysa çoğumuz bu atasözünü yanlış biliriz. Doğrusu "ana" değil, "Ane"dir.

Şöyle ki; "Ane gibi yar, Bağdat gibi diyar olmaz."

Ane, Bağdat Yolu'ndaki bir uçurumun adıdır. Bildiğiniz gibi, yar sözcüğü de uçurum demektir. Bağdat ise, o dönem bilimin en ileri olduğu kentlerden biri. Bu atasözü, bilgiye ulaşmak isteyenlerin bilginin bulunduğu Bağdat'a giderken geçmeleri gereken uçuruma gönderme yaparak bilgiye ve bilime ulaşmanın Ane uçurumundan geçmek kadar güç olduğuna vurgu yapmaktadır. Oysa biz Ane sözcüğünü ana diye yazdığımızda anlam tümüyle değişiyor.



Yazarın Tüm Yazıları

Kelimelerin geçmişi 6

24 Nisan 2016, Pazar

Kelimelerin Geçmişi 5

24 Ekim 2015, Cumartesi

Kelimelerin Geçmişi 4

31 Ağustos 2015, Pazartesi

Kelimelerin Geçmişi-3

24 Ağustos 2015, Pazartesi

Kelimelerin Geçmişi 2

11 Temmuz 2015, Cumartesi

Kelimelerin Geçmişi-1

3 Haziran 2015, Çarşamba

Bitişik mi, Yoksa Ayrı mı?

25 Mayıs 2015, Pazartesi

Türkçem Benim Ses Bayrağım

2 Şubat 2015, Pazartesi

Yükselen grafik: Aydınspor 1923

4 Kasım 2014, Salı

Amatör futbolun kalbi tekliyor

14 Ekim 2014, Salı

Sultanhisarpor - Çeştepe maçından...

1 Ekim 2014, Çarşamba

Trabzon için kazanma vakti

27 Eylül 2014, Cumartesi

Türkçenin zenginliği deyimlerimizin oluşumu

15 Eylül 2014, Pazartesi

Nazilli'den güzel başlangıç

1 Eylül 2014, Pazartesi

Süper Lig Tahminlerim

30 Ağustos 2014, Cumartesi

Düzeltme İmi Üzerine Bir Yazı (^)

29 Ağustos 2014, Cuma

Türkçenin zenginliği deyimlerimiz ve atasözlerimizin öyküsü

21 Ağustos 2014, Perşembe

Premier Lig kaldığı yerden

20 Ağustos 2014, Çarşamba

Güle güle güzel insan

16 Ağustos 2014, Cumartesi

Talihsiz Kura

14 Ağustos 2014, Perşembe

Diller Ölür Mü?

8 Ağustos 2014, Cuma

Fenerbahçe'nin şansı

6 Ağustos 2014, Çarşamba

Tek dil, tek kılavuz

2 Ağustos 2014, Cumartesi

Futbol aşktır

1 Ağustos 2014, Cuma

Türkçenin Gücü

26 Temmuz 2014, Cumartesi

Yeni gözde Bruma

23 Temmuz 2014, Çarşamba

Transfer fısıltıları

18 Temmuz 2014, Cuma

Alman Akımı (Ekol)

16 Temmuz 2014, Çarşamba

Yeni Galatasaray

15 Temmuz 2014, Salı