Takip Et

SON DAKİKA

Prof. Dr. Nefati KIYLIOĞLU

Apraksi - Hareketin yapılamaması

8 Şubat 2014, Cumartesi

     

-Nasıl yapılır biliyor, çünkü sorduğumda bana anlatıyor. Ancak yap dediğimde yapamıyor! Tamam bir felç geçirme durumu oluştuktan sonra ortaya çıktı ama hem kolu ve hem de bacağı tutuyor. Ne olduğunu bir türlü anlayamıyorum.

Motor hareketlerin yapılması nasıl olur? Nasıl bir yapılanma içinde bulunurlar?

Kasların "istemli hareketlerinin" tamamı beyinde bulunun motor merkez ile yaptırılır. Bu motor merkez tek bir yapıdan oluşmaz. Hareketin her bir aşaması için görevli bir bölge bulunur. O bölgeden başlayan sinir omuriliğe kadar uzanır ve omurilikte yerleşmiş sinir hücresini çalıştırır. Omurilikteki bu sinir hücresi de kendi uzantısı aracılığı ile yani "sinirler aracılığıyla" kasa ulaşır ve istenilen hareketi yaptırır. Bu bir kuklanın "sadece bir kolunu ya da bacağını kaldırma" durumuna benzer. Kuklanın hem kol ve hem de bacağını kullanması, dengede durması, dans etmesi ise sadece kaldırmak - indirmek kadar basit bir olay değildir. Çok sayıdaki kas yapısının çalışmasını gerektiren karmaşık - zor bir olaydır. Beyinde motor merkezdeki hücreler çalışırken, bu hücreler yanı sıra daha özelleşmiş üst motor merkezler de bu sırada ve öncesinde çalışırlar. Bu süreci günlük hayata eşleştirirsek en alt motor merkezi "işçi ve ustabaşının" çalışmasına benzetebiliriz. Üst merkezde şantiye şefi aşaması bulunur ve işçilerin - ustabaşı aracılığı ile ne zaman ve hangi konumda iş yapacaklarını belirler. Ancak iş bununla da bitmez. Şantiye şefine de komuta eden, ona neyin - nasıl yapılacağını, hangi sıra ile yapılacağını anlatan bir mimar bulunur. Bir iş yapılamıyor ise sorun en tepedeki mimardan başlayarak, şantiye şefinde, ustabaşında ya da işçide olabilir. Hatta sorun işi yapan arada bulunan sinirler - sinir ile kasın birleşme noktasında ya da kasta da olabilir. Ustabaşı ve işçinin zarar görmesi durumu için "felç oldu" tanımı kullanılır. Felç olma durumunda güç kaybı vardır. Oysa şantiye şefi ya da mimarın etkilenmesi halinde güç kaybı ortaya çıkmaz. İşin nasıl yapılacağını bilememe durumu olur, yani işin yapılmasına ait bilgi eksikliği bulunmaktadır. Bu duruma apraksi denir.

Apraksi nedir? Kaç tür apraksi vardır?

Apraksi herhangi bir güç kaybı, duyusal kayıp, dengesizlik ya da bir hareket yavaşlaması olmaksızın yapılabilen öğrenilmiş işlerin yapılamaması durumudur. Beyindeki motor merkezin üst yönetim bölgelerinde - bilgi akışının etkilenmesi ile, motor hareketin nasıl yapılacağına ait bilginin aktarılamaması ile olur. İsteyerek yapılan işlemler yapılamaz iken, bir bakarsınız hasta o yapamadığı hareketi "kendiliğinden yapar". Bu durum normaldir. Hareket bir refleks olarak gerçekleştirebilir. Bunun nedeni istemsiz yapılan - refleks yapılan harekete ait bilgilerin farklı yerlerde saklanıyor olması ve bu durumda etkilenmemiş olmasıdır.

Apraksi hangi motor hareket yapılamıyorsa ona göre isimlendirilir. Örneğin kişi kendi başına gözlerini kapatıp açabiliyorken, "gözlerini aç emri" ile açamıyorsa buna göz kapağı açma apraksisi adı verilir. İstemli olarak dil - dudak ve yüz kaslarını çalıştıramaz ise dil-dudak-yüz apraksisi, konuş dendiğinde konuşamıyorsa konuşma apraksisi adı verilir. Kolda ortaya çıkarsa da kol apraksisi adı verilir.

Beyinde hareket bilgisi nerede depolanır? Hangi beyin tarafı etkilenir ise hangi apraksi ortaya çıkar? Neden ortaya çıkar? Nasıl tedavi edilir?

Beyinde iki adet lob bulunur. Sağ ve sol loblar kendi alanında özelleşme göstermiştir. Soldaki beyin alanı konuşma-hesap yapma-matematik, sağdaki beyinde çevreyi bilme ve tanıma, müzik-sanat-resim gibi yaratıcı olaylarda özelleşmiştir. Motor hareketin nasıl yapılacağına ilişkin bilgi de beynin sol - ön yarısında depolanır. Buradan hem sol ve hem de sağ beyindeki motor merkezlere, beyni birleştiren geçiş köprüsü ile taşınır. Sol beynin ön tarafındaki zedelenme ya da geçiş köprüsündeki hastalıklar bilginin soldan sağa geçişini bozacağı için sol kolda beceri kaybı oluşturur. Yine solda yüz dudak bölgesi hasarlarında konuşma ve yutma bozukluğu gibi durumlar oluşurken, sağ beyindeki hasarda kendi başına giyinme - soyunma sorunları ortaya çıkar.

Çoğunlukla sebep damar tıkanmaları ya da yer kaplayan oluşumlardır. Bu gibi durumlarda şikayetler sıklıkla ani olarak gelişir. Beyinde yıkım ile giden hastalıklar sırasında ise daha çok yavaş ilerleyen bir süreçte bu yakınmalar ortaya çıkar.

Etkin bir tedavi yöntemi henüz yoktur.



Yazarın Tüm Yazıları

Yaşlılık ve sağlıklı yaşam

22 Mart 2014, Cumartesi

Serebellar hemoraji - Beyincik kanaması

15 Mart 2014, Cumartesi

Damar iltihaplanması - Vaskülit

8 Mart 2014, Cumartesi

Behçet Hastalığı

1 Mart 2014, Cumartesi

Beyin ölümü

22 Şubat 2014, Cumartesi

İnsan sağlığı ve bilgi üretimi

15 Şubat 2014, Cumartesi

Apraksi - Hareketin yapılamaması

8 Şubat 2014, Cumartesi

Spinoserebellar ataksi

25 Ocak 2014, Cumartesi

Epilepsi ve cerrahisi

18 Ocak 2014, Cumartesi

Servikal spondilotik myelopati

11 Ocak 2014, Cumartesi

Temporal arteritis

5 Ocak 2014, Pazar

Kapı - Duvar

28 Aralık 2013, Cumartesi

Göz felci (Gözde hareket kaybı)

21 Aralık 2013, Cumartesi

Paraneoplastik sendrom

14 Aralık 2013, Cumartesi

Düşük el (Radiyal sinir felci)

7 Aralık 2013, Cumartesi

Status Epileptikus (Nöbet fırtınası)

30 Kasım 2013, Cumartesi

Beynin sağ ve sol yarısı

23 Kasım 2013, Cumartesi

Beyin tümörü ve nöbet geçirme

16 Kasım 2013, Cumartesi

Progressif Supranükleer paralizi (PSP)

9 Kasım 2013, Cumartesi

Hekimlikte hastalığı tanıma ve zaman

2 Kasım 2013, Cumartesi

Normal basınçlı hidrosefali (Beynin su toplaması)

26 Ekim 2013, Cumartesi

Brakial pleksus yapısı ve etkilenmesi

19 Ekim 2013, Cumartesi

Ben Multipl Skleroz (MS) hastası mıyım?

12 Ekim 2013, Cumartesi

İlaçlar ve vücudumuz

5 Ekim 2013, Cumartesi

Arteriovenözmalformasyon (Damar yumağı)

28 Eylül 2013, Cumartesi

Beyin ve beyin zarlarının iltihaplanması

18 Eylül 2013, Çarşamba

Davranışlar ve sağlığımız

14 Eylül 2013, Cumartesi

Göz hareketleri ve bozuklukları

7 Eylül 2013, Cumartesi

Yürümede bozulma

31 Ağustos 2013, Cumartesi

Dirsekte sinir sıkışması - Kubital Tünel Sendromu

24 Ağustos 2013, Cumartesi

Göz kapağı düşmesi - Blefaroptozis

17 Ağustos 2013, Cumartesi

Siyatik sinir etkilenmesi

3 Ağustos 2013, Cumartesi

Pozisyon değişmesi ile ortaya çıkan baş dönmesi - BPPV

23 Temmuz 2013, Salı

Sıcaklık, ısı ve bedenimiz

20 Temmuz 2013, Cumartesi

Damar sertliği - Ateroskleroz

13 Temmuz 2013, Cumartesi

Uyku ve baş ağrısı

6 Temmuz 2013, Cumartesi

Sinir çalışma bozukluğu - Periferik Nöropati

29 Haziran 2013, Cumartesi

Beyin çalışmasının yetmezliği - Deliryum

22 Haziran 2013, Cumartesi

Yutma bozukluğu - Disfaji

15 Haziran 2013, Cumartesi

Hipokalsemi - Kalsiyum düşüklüğü

7 Haziran 2013, Cuma

Geçici Bellek Kaybı

31 Mayıs 2013, Cuma

Ortostatik hipotansiyon

24 Mayıs 2013, Cuma

Kulak çınlaması - Tinnitus

17 Mayıs 2013, Cuma

Kore - Sydenham koresi

11 Mayıs 2013, Cumartesi

Vitamin B12 ve sinir sistemi

3 Mayıs 2013, Cuma

Doğa, vücudumuz ve enerji dönüşümleri

27 Nisan 2013, Cumartesi

Uykudaki davranış bozuklukları - Parasomniler

20 Nisan 2013, Cumartesi

Amyotrofik Lateral Skleroz - ALS

13 Nisan 2013, Cumartesi

Beynimiz ve yaşlanma

6 Nisan 2013, Cumartesi

Myelopati - Omurilik etkilenmesi 2

30 Mart 2013, Cumartesi

Myelopati - Omurilik etkilenmesi - 1

23 Mart 2013, Cumartesi

Akut distoni - İlaç ile ortaya çıkan kasılma durumu

16 Mart 2013, Cumartesi

Hemifasiyal spazm

9 Mart 2013, Cumartesi

Nefati Kıylıoğlu

2 Mart 2013, Cumartesi

Ağrı - Beş duyunun cezalandırıcısı

23 Şubat 2013, Cumartesi

Demans - Bunama hastalığı

9 Şubat 2013, Cumartesi

Yalancı tümör sendromu (Pseudotumor cerebri)

2 Şubat 2013, Cumartesi

Karotis damarı daralması - Şah damarı darlığı

26 Ocak 2013, Cumartesi

Uykusuzluk - İnsomni

19 Ocak 2013, Cumartesi

Parkinson hastalığı ve cerrahi tedavisi

12 Ocak 2013, Cumartesi

Bel ağrısı

5 Ocak 2013, Cumartesi

Uykuda nefes durması - Horlama (Obstrüktif Uyku Apnesi Sendromu)

28 Aralık 2012, Cuma