Gün geçmiyor ki yazılı veya görsel medyada ‘’Genç yaşta kalp krizi geçirdi, sevenlerini yasa boğdu’’ şeklinde bizleri derinden üzen, kendimiz ve çocuklarımız için endişeye sevk eden haberlere rastlamayalım. Özellikle 30 yaş üzerinde sık gözlenen kalp krizlerine, artık 30 yaş altında da rastlamak alışılmadık bir durum olmaktan çıkmıştır. Ancak 20 yaş altı gençler ve çocuklarda kalp krizi çok nadirdir. Basına sıklıkla yansıyan ‘’Çocuk yaşta kalp krizinden öldü’’ haberleri aslında erişkin yaşta gördüğümüz ve damar tıkanıklığı sonucu oluşan kalp krizleri ile aynı değildir. Çocuk ve gençlerde gözlenen, kalp krizi olarak yorumlanan ani ölümlerin büyük kısmında sorun, ani gelişen ritim bozukluğu ve kalbin durmasıdır. Bu ritim bozukluklarının nedeni, doğuştan gelen kalp hastalıkları, kalp büyümeleri ve kapak hastalıklarına bağlı olabileceği gibi, genetik geçişli ritim bozukluğu hastalıkları da olabilir. Bu tür ani ölümler olduğunda, genellikle bir spor aktivitesi gibi fiziksel bir aktivite sırasında meydana gelmektedir.

STRES FAKTÖRÜ ÖNEMLİ

Gençlerde ani kalp ölüm nedenlerinden başlıcaları şunlardır;

Kalınlaşmış Kalp Kası Hastalığı: Kalpte kan pompalaması için bulunan kalp kasının anormal derecede kalınlaşmasıdır. Bu durum çoğu insanda ölüm nedeni değilken, 30 yaş altındakilerde kalp kaynaklı ani ölümlerin en sık sebebidir. Bununla birlikte de sporcularda olan ani ölümlerin en yaygın nedendir. Şüphe veya detaylı muayene yapılmadan bu hastalık genellikle tespit edilemez.

Kalp Krizi: Spor esnasında gerçekleşen kalp krizlerinde stres faktörünün önemli olduğu düşünülmektedir. Damarlarda oluşan kolesterol içeriği yoğun plaklar, strese bağlı olarak yırtılır. Yoğun stres altındaki rekabet sporları yapan sporcularda adrenalin seviyesi yükselir ve bunun içine bazı ilaç kullanımları da eklendiğinde bu plaklar yırtılır. Bu yırtıklar pıhtılaşarak aniden damarların tıkanmasına neden olabilir. Bu da kalp krizinden ölümleri beraberinde getirir. Futbol, basketbol gibi rekabet gerektiren sporlar, genç sporcular için çok daha fazla risk taşımaktadır. Halı saha maçlarında kalp krizine bağlı ani ölümlerin ortaya çıkmasının nedeni, oyuncuların profesyonel sporcu olmamalarıdır. Çünkü haftada bir kez halı sahada maç yapan amatör sporcular, yeterli kondisyona sahip değildir. Bu hareketsizlik, haftada bir yapılan maç ile yüksek adrenalin deşarjını ve kalp krizinden ölümü getirmektedir.

Kalp krizinde gençler yaşlılara göre daha şanssızdır. Yaşlandıkça damarlar arasında ‘köprü damarları' oluşmaktadır. Bu durumda kalp, herhangi bir damar tıkanmasında diğer damardan kan alarak beslenmeye devam edebilmektedir. Gençlerde böyle bir yapı oluşmadığı için krize hazırlıksız olan kalp aniden durup, ölüme sebep verebilmektedir. Uyuşturucu kullanımı da gençlerde kalp krizi nedenleri arasında başı çekmektedir. Kokain, marihuana gibi maddeler, kalp krizinin en önemli nedenlerinden biri olup, özellikle kokainin direkt kalp krizine neden olan bir etkisi vardır.

SEBEPSİZ BAYILMA İŞARET OLABİLİR

Koroner damar anormallikleri: Bazı insanlar anormal çıkışlı kalp damarları ile doğarlar. Bu damarlar egzersiz sırasında sıkışır ve kalbe gerekli olan kan akışını sağlayamaz.

Travma: Herhangi bir kişide de olabileceği gibi genellikle spor yapan genç yaştaki insanlarda olan ani kardiyak ölümlerinin nadir sebeplerinden biri travmadır. Göğse alınan künt bir darbe sonucu da görülebilmektedir. Eğer darbe kalbin elektrik döngüsünün yanlış bir zamanına denk geldiyse ölümcül ritim bozukluğunu tetikleyecektir.

Veliler, antrenörler ve diğerlerinin genç bir kişinin ani kardiyak ölümünün yüksek riskte olduğunu anlayabileceği semptomlar veya işaretler var mıdır? Bu tip ölümler çoğu zaman hiçbir uyarı ile meydana gelmezler ancak takip etmek için iki belirtisi bulunmaktadır;

Sebepsiz bayılma: Fiziksel aktiviteler sırasında oluşan ani ve sebepsiz bayılmalar kalp ile ilgili bir sorun olduğunun işareti olabilir.

Aile geçmişinde ani kalp ölümü: Bir diğer önemli ipucu ise aile tarihinde 50 yaşından önce açıklanamayan ölümler olmasıdır. Bu bayılma gibi fiziksel bir belirti değildir. Ancak aile içerisinde böyle ölümler olup olmadığı konusunda seçenekleri değerlendirirken doktorunuzla konuşmanız gerekebilir. Nefes darlığı ya da göğüs ağrısı ani kalp ölümlerinin bir işareti olabilir. Ancak bu nadirdir ve astım gibi gençlerde görülebilen diğer sağlık sorunlarının bir belirtisi de olabilir.

Gençlerde olan ani ölümler önlenebilir mi? Zaman zaman önlenebilir. Ani kalp ölümü riski altındaysanız doktorunuz ağır ve zorlayıcı sporlardan kaçınmanızı önerebilir. Altta yatan sebeplere bağlı olarak ani ölüm riskini azaltmak için tıbbi veya cerrahi tedavi önerilebilir.

AİLE FERTLERİ İZLENMELİ

Kalınlaşmış kalp kası hastalığı gibi durumlarda farklı bir tercih olarak “şok pili (ICD)” vardır. Cihaz sürekli olarak kalp atışlarını takip eder. Hayati tehlike içeren bir ritme girildiğinde elektro şok üreterek kalp ritminin normale dönmesini sağlar.

Ani ölüm risk faktörleri için kimler izlenmelidir? Ani ölüm riski yüksek olan kişilerin tespiti amacıyla genç sporcuların taranması hakkında tıp toplumunda bir tartışma vardır. İtalya ve Japonya gibi bazı ülkeler, elektrokardiyogram cihazı kullanarak gençleri izlemektedirler. Bu gereksiz yere endişe ve ek testlere (bir anormallik ya da hastalık belirtileri olduğu zaman) sebebiyet verebilir. Ancak bu taramalar bazen yanlış şüphe doğuran sonuçlara yol açabilmektedir. Ağır sporlar ya da ağırlığına göre rutin aktiviteler yapmayarak ani kalp ölümlerinin önlenebileceği net değildir.

Örneğin; ailenizde genç bir kişi öldüğünde otopsi ile ölüm nedeni belirlenmesi önemlidir. Eğer bu kişide ölüme, kalp hastalıkları sebep olmuşsa diğer aile fertlerinin de izlenmesi gerekebilir. Otopsi sonucunda kalınlaşmış kalp kası hastalığı çıktıysa, ölen şahsın anne, kardeşler, çocuklar dahil tüm birinci derece akrabaların izlenmesi önerilmektedir. İlk taramalar normal olsa bile aile üyelerinin belirli aralıklarla tarama yaptırmaları önerilir.

Kalp rahatsızlığı olan gençler fiziksel aktivitelerden kaçınmalı mıdır? Ani kalp ölümü riski taşıyorsanız yapacağınız fiziksel aktivitelerin düzeyi konusunda doktorunuzla konuşmalısınız. Egzersiz veya spor türlerine katılıp katılamayacağınız durumunuza bağlıdır. Kalınlaşmış kalp kası hastalığı gibi durumlarda ise ağır sporlardan kaçınmak önerilse de bu tamamen 'Egzersizden vazgeçin' demek değildir. Hangi faaliyetlerden kaçınmanız gerektiği konusunda doktorunuzla konuşmalısınız.

Sağlıklı kalpler dileğiyle.